Σημειώσεις στην Απόφαση τής Συνόδου Φλωρεντίας

[←1]

Concilium Florentinum Documenta et Scriptores. Editum Consilio et imprensis Pontificii Instituti Orientalium Studiorum, Series B, Volumen V, Fasciculus II (Ρώμη 1953), σελ. 459-472.

[←2]

Ὅρος τῆς Ἁγίας καί Οἰκουμενικῆς Συνόδου τῆς ἐν Φλωρεντίᾳ γενομένης.

[←3]

Εὐγένιος ἐπίσκοπος δοῦλος τῶν δούλων τοῦ θεοῦ εἰς αΐδιον τοῦ πράγματος μνήμην

[←4]

Συναινοῦντος τοῖς ὑπογεγραμμένοις τοῦ ποθεινοτάτου υἱοῦ ἡμῶν Ἰωάννου Παλαιολόγου τοῦ περιφανοῦς βασιλέως τῶν Ῥωμαίων, καί τῶν τοποτηρητῶν τῶν σεβασμίων ἀδελφῶν ἡμῶν τῶν πατριαρχῶν, καί τῶν λοιπῶν τῶν τήν ἀνατολικήν ἐκκλησίαν παριστανόντων.

[←5]

Εὐφραινέσθωσαν οἱ οὐρανοί καί ἀγαλλιάσθω ἡ γῆ· ἀφῄρηται μέν γάρ τό μεσότοιχον τό τήν δυτικήν καί ἀνατολικήν διαιροῦν ἐκκλησίαν, ἐπανῆλθε δέ ἡ εἰρήνη καί ἡ ὁμόνοια τοῦ ἀκρογωνιαίου λίθου ἐκείνου Χριστοῦ, τοῦ ποιήσαντος ἑκάτερα ἕν1 τῷ τῆς ἀγάπης τε καί εἰρήνης ἰσχυροτάτῳ δεσμῷ ἑκάτερον τοῖχον ζευγνύντος, συσφίγγοντός τε καί συνέχοντος στοργῇ ἀϊδίου ἑνότητος, καί μετά τήν μακράν ἐκείνην τῆς ἀθυμίας ὀμίχλην καί τήν ἀπό τῆς χρονίου διαστάσεως μέλαινάν τε καί ἄχαριν ἀχλύν ἡ γαληνιῶσα πᾶσιν ἀκτίς ἐξήστραψε τῆς ποθεινοτάτης ἑνώσεως.

[←6]

εύφραινέσθω καί ἡ μήτηρ ἐκκλησία τά ἑαυτῆς τέκνα μέχρι τοῦδε πρός ἄλληλα στασιάζοντα εἰς ἑνότητά τε καί εἰρήνην ἤδη ἐπανιόντα ὁρῶσα. καί ἡ πρώην ἐπί τῷ χωρισμῷ αὐτῶν πικρότατα κλαίουσα, ἐκ τῆς νῦν αὐτῶν θαυμαστῆς ὁμονοίας σύν ἀνεκφράστῳ χαρᾷ τῷ παντοδυνάμῳ εὐχαριστήτῳ θεῷ. πάντες συνευφραινέσθωσαν οἱ πανταχοῦ τῆς οἰκουμένης πιστοί, καί oἱ τῷ ἀπό Χριστοῦ ὀνόματι κεκλημένοι τῇ μητρί τῇ καθολικῇ ἐκκλησίᾳ συναγαλλέσθωσαν.

[←7]

Ἰδού γάρ οἵ τε δυτικοί καί ἀνατολικοί πατέρες μετά τόν μακρότατον τῆς διαφωνίας καί διαστάσεως χρόνον ἐκεῖνον, πρός πάντα παραβαλλόμενοι κίνδυνον τόν ἐν γῇ καί θαλάττῃ, καί πάντα πόνον ὑπερβαλόντες, πρός τήν ἱεράν ταυτηνί καί οἰκουμενικήν σύνοδον τῇ τε τῆς ἱερᾶς ἑνώσεως ἐφέσει καί τοῦ τήν παλαιάν ἀγάπην ἀνακτήσασθαι ἕνεκα γεγηθότες συνῆλθον καί πρόθυμοι, καί τοῦ σκοποῦ οὐκ ἀπέτυχον. μετά γάρ πολλήν καί ἐπίπονον ἔρευναν τέλος τῇ τοῦ παναγίου Πνεύματος φιλανθρωπίᾳ τῆς εὐκταιοτάτης ταύτης καί ἁγιωτάτης ἑνώσεως ἔτυχον. τίς οὖν ταῖς τοῦ θεοῦ εὐεργεσίαις ἀξίως εὐχαριστεῖν δύναιτ΄ ἄν; τίς ἐνώπιον τοῦ πλούτου τῶν θείων οἰκτιρμῶν οὐκ ἄν ἐκπλαγείη; τίνος οὐκ ἄν καί σιδηροῦν στῆθος τό τῆς θείας εὐσπλαγχνίας οὔσης γε τηλικαύτης μαλθάξειε μέγεθος; ὄντως θεῖά εἰσι ταῦτα ἔργα, οὐκ ἀνθρωπίνης ἀσθενείας εὑρέματα· καί διά ταῦτα μετά ἐξαιρέτου μέν εὐλαβείας ἀποδεκτέα, θείοις δέ ὕμνοις προβιβαστέα. σοί αἶνος, σοί δόξα, σοί πρέπει εὐχαριστία, Χριστέ πηγή οἰκτιρμῶν, ὅς τοσοῦτον ἀγαθόν τῇ νύμφῃ σου τῇ καθολική ἐκκλησίᾳ κεχάρισαι, κἄν τῇ ἡμετέρᾳ γενεᾷ τά τῆς εὐσπλαγχνίας σου ἔδειξας θαύματα, ἵνα σου πάντες τά θαυμάσια διηγήσωνται· οὕτω μέγα τῷ ὄντι καί θεῖον ἡμῖν ὁ θεός δῶρον δεδώρηται, καί τοῖς ὀφθαλμοῖς εἴδομεν ὅ πολλοί τῶν πρό ἡμῶν ἐπιθυμήσαντες ἰδεῖν οὐ δεδύνηνται.

[←8]

Συνελθόντες γάρ Λατῖνοί τε καί Γραικοί ἐν ταύτῃ τῇ ἱερᾷ καί ἁγίᾳ οἰκουμενικῇ συνόδῳ σπουδῇ μεγάλῃ πρός ἀλλήλους ἐχρήσαντο, ὅπως μετά τῶν ἄλλων καί τό ἄρθρον ἐκεῖνο τό περί τῆς θείας ἐκπορεύσεως τοῦ ἁγίου Πνεύματος μετά πλείστης ὅσης ἐπιμελείας καί συνεχοῦς συζητήσεως ἐξετασθείη. προκομισθεισῶν δέ μαρτυριῶν ἀπό τῆς θείας γραφῆς καί πλείστων χρήσεων τῶν ἁγίων διδασκάλων ἀνατολικῶν τε καί δυτικῶν, τῶν μέν ἐκ Πατρός καί Υἱοῦ, τῶν δέ ἐκ Πατρός δι΄ Υἱοῦ λεγόντων τό Πνεῦμα τό ἅγιον ἐκπορεύεσθαι, καί εἰς τήν αὐτήν ἔννοιαν ἀποβλεπόντων ἁπάντων ἐν διαφόροις ταῖς λέξεσιν, οἱ μέν Γραικοί διισχυρίσαντο ὅτι τοῦθ΄ ὅπερ λέγουσι τό Πνεῦμα τό ἅγιον ἐκ τοῦ Πατρός ἐκπορεύεσθαι οὐ ταύτῃ τῇ διανοίᾳ προφέρουσιν, ὥστε αὐτούς τόν Υἱόν ἀποκλείειν, ἀλλ΄ ἐπειδήπερ αὐτοῖς ἐδόκει, φασί, τούς Λατίνους διαβεβαιοῦσθαι τό Πνεῦμα τό ἅγιον ἐκ τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ ὡς ἀπό δύο ἀρχῶν καί δύο πνεύσεων ἐκπορεύεσθαι, διά τοῦτ΄ ἐφυλάξαντο λέγειν τό Πνεῦμα τό ἅγιον ἐκπορεύεσθαι ἐκ Πατρός καί Υἱοῦ· οἱ δέ Λατῖνοι διεβεβαιώσαντο μή κατά ταύτην τήν διάνοιαν σφᾶς αὐτούς λέγειν τό Πνεῦμα τό ἅγιον ἐκ Πατρός καί Υἱοῦ ἐκπορεύεσθαι, ὡς άποκλείειν τόν Πατέρα τοῦ εἶναι πηγήν καί ἀρχήν ὅλης τῆς θεότητος, τοῦ Υἱοῦ δηλονότι καί τοῦ ἁγίου Πνεύματος, ἤ ὅτι τό ἐκ τοῦ Υἱοῦ ἐκπορεύεσθαι τό Πνεῦμα τό ἅγιον ὁ Υἱός οὐκ ἔχει παρά τοῦ Πατρός, ἤ ὅτι δύο τιθέασιν εἶναι ἀρχάς ἤ δύο πνεύσεις· ἀλλ΄ ἵνα μίαν μόνην δηλώσωσιν εἶναι ἀρχήν καί μοναδικήν προβολήν τοῦ ἁγίου Πνεύματος, καθώς μέχρι τοῦδε διισχυρίσαντο. ἐπειδή δέ ἐκ τούτων ἁπάντων μία καί ἡ αὐτή τῆς ἀληθείας συνάγεται ἔννοια, τέλος εἰς τήν ὑπογεγραμμένην ἁγίαν καί θεοφιλῆ τή αὐτη διανοίᾳ καί τῷ αύτῷ voΐ συνεφώνησαν καί συνῄνεσαν ὁμοθυμαδόν ἕνωσιν.

[←9]

Ἐν τῷ ὀνόματι τοίνυν τῆς ἁγίας Τριάδος, τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ ἁγίου Πνεύματος, ταύτης τῆς ἱερᾶς καί οἰκουμενικῆς τῆς ἐν Φλωρεντείᾳ ἐπιψηφιζομένης συνόδου, ὁρίζομεν ἵνα αὕτη ἡ τῆς πίστεως ἀλήθεια ὑπό πάντων τῶν χριστιανῶν πιστευθείη τε καί αποδεχθείη, καί οὕτω πάντες ὁμολογῶσιν ὅτι τό Πνεῦμα τό ἅγιον ἐκ τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ ἀϊδίως ἐστί, καί τήν ἑαυτοῦ οὐσίαν καί τό ὑπαρκτικόν αὐτοῦ εἶναι ἔχει ἐκ τοῦ Πατρός ἅμα καί τοῦ Υἱοῦ, καί ἐξ ἀμφοτέρων ἀϊδίως ὡς ἀπό μιᾶς ἀρχῆς καί μοναδικῆς προβολῆς ἐκπορεύεται· διασαφοῦντες ὅτι τοῦθ΄ ὅπερ οἱ Ἅγιοι διδάσκαλοι καί πατέρες ἐκ τοῦ Πατρός διά τοῦ Υἱοῦ ἐκπορεύεσθαι λέγουσι τό Πνεῦμα τό ἅγιον, εἰς ταύτην φέρει τήν ἔννοιαν, ὥστε διά τούτων δηλοῦσθαι καί τόν Υἱόν εἶναι, κατά μέν τούς Γραικούς αἰτίαν, κατά δέ τούς Λατίνους ἀρχήν τῆς τοῦ ἁγίου Πνεύματος ὑπάρξεως, ὥσπερ καί τόν Πατέρα, καί ἐπεί πάντα ὅσα ἐστί τοῦ Πατρός αὐτός ὁ Πατήρ τῷ μονογενεῖ αὐτοῦ Υἱῷ ἐν τῷ γεννᾶν δέδωκε, πλήν τoῦ εἶναι Πατέρα, τοῦτ΄ αὐτό, ὅτι τό Πνεῦμα τό ἅγιον ἐκ τοῦ Υἱοῦ ἐκπορεύεται, αὐτός ὁ Υἱός παρά τοῦ Πατρός ἀϊδίως ἔχει, αφ΄ οὗ άϊδίως καί γεγέννηται.

[←10]

Ἔτι διοριζόμεθα τήν τῶν βημάτων ἐκείνων ἀνάπτυξιν, τήν καί έκ τοῦ Υἱοῦ, χάριν τοῦ τήν ἀλήθειαν σαφηνισθῆναι, ἀνάγκης τε τότε ἐπικειμένης θεμιτῶς τε καί εὐλόγως ἐν τῷ συμβόλῳ προστεθῆναι.

[←11]

Ἔτι ἐν ἀζύμῳ ἤ ἐνζύμῳ ἄρτῳ σιτίνῳ τό τοῦ Χριστοῦ σῶμα τελεῖσθαι ἀληθῶς, τούς τε ἱερεῖς ἐν θατέρῳ αὐτό τό σῶμα τοῦ κυρίου ὀφείλειν τελεῖν, ἕκαστον δηλονότι κατά τήν τῆς ἰδίας ἐκκλησίας εἴτε δυτικῆς εἴτε ἀνατολικῆς συνήθειαν.

[←12]

Ἔτι ἐάν oἱ ἀληθῶς μετανοήσαντες ἀποθάνωσιν ἐν τῇ τοῦ θεοῦ ἀγάπῃ, πρίν τοῖς ἀξίοις τῆς μετανοίας καρποῖς ἱκανοποιῆσαι περί τῶν ἡμαρτημένων ὁμοῦ καί ἠμελημένων, τάς τούτων ψυχάς καθαρτικαῖς τιμωρίαις καθαίρεσθαι μετά θάνατον· ὥστε δέ ἀποκουφίζεσθαι αὐτάς τῶν τοιούτων τιμωριῶν, λυσιτελεῖν αὐταῖς τάς τῶν ζώντων πιστῶν ἐπικουρίας, δηλονότι τάς ἱεράς θυσίας καί εὐχάς καί ἐλεημοσύνας καί τἄλλα τῆς εὐσεβείας ἔργα, ἅτινα παρά τῶν πιστῶν ὑπέρ ἄλλων πιστῶν εἴωθε γίνεσθαι κατά τά τῆς ἐκκλησίας διατάγματα.

[←13]

Αντίστοιχες με τα αμαρτήματα.

[←14]

Ἐκείνων δέ τάς ψυχάς, οἵτινες μετά τό βαπτισθῆναι οὐδεμιᾷ ὅλως τῆς ἁμαρτίας κηλῖδι ὑπέπεσον, καί ἔτι τάς μετά τό ἐφελκύσασθαι τήν τῆς ἁμαρτίας κηλῖδα, εἴτε ἐν τοῖς αὐτῶν σώμασιν εἴτε μετά τό τά σώματα ἀποδύσασθαι, ὡς προείρηται, καθαρθείσας, εἰς οὐρανόν εὐθύς προσλαμβάνεσθαι καί καθαρῶς θεωρεῖν αὐτόν τόν ἕνα καί τρισυπόστατον θεόν, καθώς ἐστιν, ἕτεροv μέντοι ἑτέρου τελειώτερον κατά τήν τῶν βεβιωμένων ἀξίαν· τάς δέ ψυχάς τῶν ἐν τῇ κατ΄ ἐνέργειαν θανασίμῳ ἁμαρτίᾳ ἤ καί ἐν μόνῃ τῇ προπατορικῇ ἀποβιούντων εὐθέως καταβαίνειν εἰς ἅδην, τιμωρίαις ὅμως ἀνίσοις τιμωρηθησομένας.

[←15]

Ἔτι ὁρίζομεν τήν ἁγίαν ἀποστολικήν καθέδραν καί τόν ῥωμαϊκόν ἀρχιερέα εἰς πᾶσαν τήν οἰκουμένην τό πρωτεῖον κατέχειν, αὐτόν τε τόν ῥωμαϊκόν ἀρχιερέα διάδοχον εἶναι τοῦ μακαρίου Πέτρου τοῦ κορυφαίου τῶν αποστόλων, καί ἀληθῆ τοποτηρητήν τοῦ Χριστοῦ, καί πάσης τῆς ἐκκλησίας κεφαλήν, καί πάντων τῶν χριστιανῶν πατέρα καί διδάσκαλον ὑπάρχειν, καί αὐτῷ ἐν τῷ μακαρίῳ Πέτρῳ τοῦ ποιμαίνειν καί διιθύνειν καί κυβερνᾶν τήν καθολικήν ἐκκλησίαν ὑπό τοῦ κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ πλήρη ἐξουσίαν παραδεδόσθαι, καθ΄ ὅν τρόπον καί ἐν τοῖς πρακτικοῖς τῶν οἰκουμενικῶν συνόδων καί τοῖς ἱεροῖς κανόσι διαλαμβάνεται.

[←16]

Ἀνανεοῦντες ἔτι καί τήν ἐν τοῖς κανόσι παραδεδομένην τάξιν τῶν λοιπῶν σεβασμίων πατριαρχῶν, ὥστε τόν Κωνσταντινουπόλεως πατριάρχην δεύτερον εἶναι μετά τόν ἁγιώτατον πάπαν τῆς Ῥώμης, τρίτον δέ τόν τῆς Ἀλεξανδρείας, τέταρτον δέ τόν τῆς Ἀντιοχείας καί πέμπτον τόν τῶν Ἱεροσολύμων, σωζομένων δηλαδή καί τῶν προνομίων ἁπάντων καί τῶν δικαίων αὐτῶν.

[←17]

Ἐδόθη ἐν τῇ Φλωρεντείᾳ ἐν συνελεύσει δημοσίᾳ συνοδικῇ, ἑορτασίμως ἐν τῇ μεγάλῃ ἐκκλησίᾳ τελεσθείσῃ, ἔτει τῆς κυριακῆς ένανθρωπήσεως χιλιοστῷ τετρακοσιοστῷ τριακοστῷ ἐνάτῳ, ἕκτη τοῦ ἰουλίου, τῆς ἀρχιερατείας ἡμῶν ἔτει ἐνάτῳ.

[←18]

Ἰωάννης ἐν Χριστῷ τῷ θεῷ πιστός βασιλεύς καί αὐτοκράτωρ Ῥωμαίων, ὁ Παλαιολόγος.

[←19]

Aἱ κατωγεγραμμέναι ὑπογραφαί εἰσι τῶν ἀνατολικῶν πατέρων τῶν ἀκολουθησάντων τῷ γαληνοτάτῳ κυρίῳ τῷ βασιλεῖ εἰς βεβαίωσιν τῆς ἁγίας ἑνώσεως τῶν ἐκκλησιῶν τοῦ Χριστοῦ.

[←20]

Ό ταπεινός μητροπολίτης Ἡρακλείας, ὁ λογάς τῶν αἰδεσίμων καί ἀρχιερεύς πάσης Θρᾳκίας καί Μακεδονίας, καί τοποτηρητής τῆς ἀποστολικῆς καθέδρας τοῦ ἁγιωτάτου πατριάρχου τῆς Ἀλεξανδρείας Φιλοθέου, Ἀντώνιος ἀποφήνας ὑπέγραψα.

[←21]

Ό τοποτηρητής τῆς αὐτῆς ἀποστολικῆς καθέδρας τοῦ πατριάρχου τῆς Ἀλεξανδρείας καί κυρίου μου κυρίου Φιλοθέου, καί πρωτοσύγγελλος πνευματικός, Γρηγόριος ἱερομόναχος ὑπέγραψα.

[←22]

Ἰσίδωρος μητροπολίτης Κιαίβου καί πάσης Ῥωσίας, καί τοποτηρητής τῆς ἀποστολικῆς καθέδρας τοῦ ἁγιωτάτου πατριάρχου Ἀντιοχείας κυρίου Δωροθέου, ἀρκετός ὑπέγραψα.

[←23]

Ὁ ταπεινός μητροπολίτης Μονεμβασίας, καί τοποτηρητής τῆς ἀποστολικῆς καθέδρας τοῦ ἁγιωτάτου πατριάρχου Ἱεροσολύμων κυρίου Ἰωακείμ, Δοσίθεος ἀρκετός ὑπέγραψα.

[←24]

Ὁ ταπεινός μητροπολίτης Κυζίκου, καί τόν τόπον ἐπέχων τοῦ Ἀγκύρας, Μητροφάνης ἀρκετός ὑπέγραψα.

[←25]

Ὁ ταπεινός μητροπολίτης Τραπεζοῦντος, καί τόν τόπον ἐπέχων τοῦ Καισαρείας, Δωρόθεος ἀρκετός ὑπέγραψα.

[←26]

Βησσαρίων ἐλέει θείῳ ἀρχιεπίσκοπος Νικαίας, καί τόν τόπον ἐπέχων τοῦ Σάρδεων, ἀρκετός ὑπέγραψα.

[←27]

Ὁ ταπεινός μητροπολίτης Νικομηδείας Μακάριος ὑπέγραψα.

[←28]

Ο μητροπολίτης Τορνόβου μάλλον εκ τού περισσού αναγράφεται και ως τοποτηρητής τού μητροπολίτη Νικομηδείας, αφού ο μητροπολίτης Νικομηδείας υπογράφει στην προηγούμενη γραμμή.

[←29]

Ὁ ταπεινός μητροπολίτης Τορνόβου, καί τόν τόπον ἐπέχων τοῦ Νικομηδείας, Ἰγνάτιος ἀρκετός ὑπέγραψα.

[←30]

Ὁ ταπεινός μητροπολίτης Μιτυλήνης, καί τόν τόπον ἐπέχων τοῦ Σίδης, Δωρόθεος ἀρκετός ὑπέγραψα.

[←31]

Ὁ ταπεινός μητροπολίτης Μουλδοβλαχίας, καί τόν τόπον ἐπέχων τοῦ Σεβαστείας, Δαμιανός ἀρκετός ὑπέγραψα.

[←32]

Ὁ ταπεινός μητροπολίτης Ἀμασείας Ἰωάσαφ ὑπέγραψα.

[←33]

Ὁ ταπεινός μητροπολίτης Ῥόδου Ναθαναήλ καί τῶν Κυκλάδων νήσων ἀρκετός ὑπέγραψα.

[←34]

Ὁ ταπεινός μητροπολίτης Δρίστρας Κάλλιστος ὑπέγραψα.

[←35]

Ὁ ταπεινός μητροπολίτης Γάννου Γεννάδιος ὑπέγραψα.

[←36]

Ὁ ταπεινός μητροπολίτης Μελενίκου Ματθαῖος ὑπέγραψα.

[←37]

Ὁ ταπεινός μητροπολίτης Δράμας Δοσίθεος ὑπέγραψα.

[←38]

Ὁ ταπεινός μητροπολίτης Ἀγχιάλου Σωφρόνιος ἀρκετός ὑπέγραψα.

[←39]

Βησσαρίων Νικαίας δι΄ ἐπιτροπῆς γεγραμμένης παρά τοῦ μεγάλου σακελλαρίου Μανουήλ διακόνου τοῦ Χρυσοκούκη, ὅστις ἑαυτόν πιθανόν ὁμοῦ ἐσημείωσεν, ὑπέρ ἐκείνου ἐνταῦθα αὐτόν ἐξηγούμενος τῆς αὐτοῦ δόξης καί τοῦ αὐτοῦ νοῦ καί αὐτόν μεθ΄ ἡμῶν ὑπάρχειν καί ταῦτα πάντα ἀκολουθεῖν, ὑπέγραψα.

[←40]

Ό μέγας σκευοφύλαξ διάκονος Θεόδωρος ὁ Ξανθόπουλος ὑπέγραψα.

[←41]

Ό μέγας χαρτοφύλαξ καί ἀρχιδιάκονος Μιχαήλ ὁ Βαλσαμών ὑπέγραψα.

[←42]

Ό μέγας ἐκκλησιάρχης καί δικαιοφύλαξ διάκονος Σίλβεστρος ὁ Συρόπουλος ὑπέγραψα.

[←43]

Ό πρωτέκδικος διάκονος Γεώργιος ὁ Καππάδοξ ὑπέγραψα.

[←44]

Ό πρωτοπαπᾶς Κωνσταντῖνος, καί τοποτηρητής τοῦ Μουλδοβλαχίας, ὑπέγραψα.

[←45]

Ό ἐκκλησιάρχης τῆς τιμίας μονῆς ἁγίας καί βασιλικῆς τοῦ ἁγίου ὄρους τῆς μεγάλης Λαύρας, καί τοποτηρητής τῆς αὐτῆς μονῆς, Μωσῆς ἱερομόναχος ὑπέγραψα.

[←46]

Ό ποτέ ἡγούμενος τῆς Περιβλέπτου Ἀθανάσιος ὑπέγραψα.

[←47]

Ό ἡγούμενος τῆς ἁγίας μονῆς τοῦ Παντοκράτορος Γερόντιος ἱερομόναχος ὑπέγραψα.

[←48]

Ό ποτέ ἡγούμενος τοῦ ἁγίου Βασιλείου Γερμανός ὑπέγραψα.

[←49]

Παχώμιος ἱερομόναχος καί ἀββᾶς τοῦ Παύλου ἀρκετός ὑπέγραψα.

[←50]

Ψαλμός 95.11: Εὐφραινέσθωσαν οἱ οὐρανοί, καί ἀγαλλιάσθω ἡ γῆ.

[←51]

Δόξα Πατρί καί Υἱῷ καί Ἁγίῳ Πνεύματι.

[←52]

Καί νῦν καί ἀεί καί εἰς τούς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.

[←53]

Σήμερον ἡ χάρις τοῦ ἁγίου Πνεύματος, ἡμᾶς συνήγαγε,

καί πάντες αἴροντες, τόν Σταυρόν σου λέγομεν·

Εὐλογημένος ὁ ἐρχόμενος, ἐν ὀνόματι Κυρίου, Ὡσαννά ἐν τοῖς ὑψίστοις.

[←54]

Ταῦτα ἐρρέθη καί ἀνεγνώσθη λατινικῶς μέν, ὡς ἔφημεν, παρά τοῦ καρδιναλίου τῆς ἁγίας Σαβίνας Ἰουλιανοῦ, ἑλληνικῶς δέ παρά τοῦ ἀρχιεπισκόπου Νικαίας Βησσαρίωνος· καί ἡσπασάμεθα τοῦ πάπα τό γόνυ καί τήν χεῖρα, ἡσπασάμεθα δέ καί ἀλλήλους φορεμένοι τήν ἱερατικήν στολήν. ὑπεγράψαμεν δέ καί ἡμεῖς ταῖς ἰδίαις χερσίν, ὥσπερ καί ἀνεγνώσθη. ἔψαλλον δέ oἱ ἡμέτεροι ψάλται· Εὐφραινέσθωσαν οἱ οὐρανοί· καί Δόξα, τό αὐτό· καί εἰς τό Καί νῦν· δοξολογίαν· καί πάλιν τό· Σήμερον ἡ χάρις. πληρωθείσης οὖν τῆς ἱερουργίας ἅμα καί δοξολογίας, ἕκαστος ἀπήλθομεν εἰς τά ἴδια.

[←55]

Μετά ταῦτα ζητῶσιν οἱ Λατῖνοι ἀφ΄ ἡμῶν ζητήματα ταῦτα.

[←56]

Διατί διαλαμβάνομεν μερίδας ἐν τῇ προσκομιδῇ καί ἑνοῦμεν τῷ θείῳ καί δεσποτικῷ ἄρτῳ;

[←57]

Καί διατί κλίνομεν τάς κεφαλάς ἐν τῇ μεγάλῃ εἰσόδῳ, μή ὄντων τετελειωμένων τῶν τιμίων δώρων;

[←58]

Καί διατί χέομεν ζέον ὕδωρ ἐν τῷ ἁγίῳ ποτηρίῳ;

[←59]

Κατά Ἰωάννην 19.34: ἀλλ΄ εἷς τῶν στρατιωτῶν λόγχῃ αὐτοῦ τήν πλευράν ἔνυξε, καί εὐθέως ἐξῆλθεν αἷμα καί ὕδωρ.

[←60]

Καί διατί, οὔπω ἐστί σῶμα Χριστοῦ, λέγομεν· Καί εἷς τῶν στρατιωτῶν λόγχῃ αὐτοῦ τήν πλευράν ἔνυξεν, καί εὐθέως ἐξἦλθεν αἷμα καί ὕδωρ;

[←61]

Κατά Ματθαῖον 2.9: καί ἰδού ὁ ἀστήρ ὃν εἶδον ἐν τῇ ἀνατολῇ προῆγεν αὐτούς, ἕως ἐλθών ἔστη ἐπάνω οὗ ἦν τό παιδίον.

[←62]

Καἰ διατί λέγομεν· Καί ἰδού ὁ ἀστήρ ἦλθε, καί ἔστη ἐπάνω οὗ ἦν τό παιδίον;

[←63]

Καί διατί οὐ χρίουσιν οἱ ἀρχιερεῖς τό μύρον, ἀλλ΄ οἱ ἱερεῖς, καί γάρ τοῖς ἀρχιερεῦσι δέδοται τοῦτο;

[←64]

Καί διατί χρίουσιν ἔλαιον τοῖς νεκροῖς πρό τοῦ ἐνταφιάσαι αὐτούς;

[←65]

Καί διατί οὐκ ἐξομολογοῦνται οἱ ἱερεῖς τε καί ἀρχιερεῖς, ὅτε μέλλωσιν ἱερουργεῖν;

[←66]

Κατά Ματθαῖον 26.26: Εσθιόντων δέ αὐτῶν λαβών ὁ ᾿Ιησοῦς τόν ἄρτον καί εὐχαριστήσας ἔκλασε καί ἐδίδου τοῖς μαθηταῖς καί εἶπε· λάβετε φάγετε· τοῦτό ἐστι τό σῶμά μου.

[←67]

Θεία Λειτουργία Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου: Καί ποίησον τόν μέν ἄρτον τοῦτον τίμιον σῶμα τοῦ Χριστοῦ σου.

[←68]

Θεία Λειτουργία Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου: μεταβαλών τῷ Πνεύματί σου τῷ Ἁγίῳ. Ἀμήν, ἀμήν, ἀμήν.

[←69]

Καί διατί οὐκ ἀρκεῖσθε, φησίν, εἰς τά κυριακά λόγια τῷ· Λάβετε, φάγετε· ἀλλά λέγετε μετά ταῦτα· καί ποίησον τόν μέν ἄρτον τοῦτον τίμιον σῶμα τοῦ Χριστοῦ σου, καί· Μεταβαλών αὐτά τῷ Πνεύματί σου τῷ ἁγίῳ, ἀμήν, ἀμήν, ἀμήν;

[←70]

Κατά Μᾶρκον 10.8-9: ὥστε οὐκέτι εἰσί δύο, ἀλλά μία σάρξ· ὃ οὖν ὁ Θεός συνέζευξεν, ἄνθρωπος μή χωριζέτω.

[←71]

Καί δι΄ ἥν αἰτίαν χωρίζετε τά ἀνδρόγυνα, τοῦ κυρίου εἰπόντος· Οὕς ὁ θεός συνέζευξεν, ἄνθρωπος μή χωριζέτω;

[←72]

Καί δι΄ ἥν αἰτίαν οὐ ποιεῖτε πατριάρχην ὧδε, ἀλλ΄ ἀκέφαλοι βούλεσθε ἀπελθεῖν;

[←73]

Ταῦτα τῶν Λατίνων προκομισάντων, ὁ Μιτυλήνης κανονικῶς καί νομίμως ταῦτα πάντα ἔλυσε, πλήν δύο τινῶν ὁποῖα ἐμήνυσεν ὁ πάπας τῷ βασιλεῖ, τῆς χωρίσεως τῶν ἀνδρογύνων καί τήν χειροτονίαν τοῦ πατριάρχου· ἀντιλεγόντων τῶν Λατίνων ὅτι οὐ δύναται νόμος ἀντιλέγειν τῇ κυριακῇ φωνῇ τῇ λεγούσῃ· Οὕς ὁ θεός συνέζευξεν, ἄνθρωπος μή χωριζέσθω· καί ὅτι ἀκέφαλοί οὐ χρή ἀπελθεῖν τῶν ὧδε.

[←74]

Ἐμήνυσεν ὁ πάπας τῷ βασιλεῖ ἵνα στείλῃ αὐτῷ έκ τῶν μητροπολιτῶν τινας τῶν εἰδότων· ὁ δέ ἀπέστειλε τούς μή εἰδότας· καί εἶπεν ὁ πάπας τάς δύο ζητήσεις ταύτας, τό τῶν διαζεύξεων τῶν ἀνδρογύνων καί τήν προχείρησιν τοῦ πατριάρχου. οἱ δέ ἀπελογήσαντο·

[←75]

Ἄδειαν ἡμεῖς οὐκ ἔχομεν ἀπολογηθῆναι, ἀλλά οὐδέ ἀπολογούμεθα· μέλλομεν οὖν ἀναφέρειν ταῦτα τῷ βασιλεῖ, καί αὐτός μέλλει ἀπολογήσεσθαι.

[←76]

Τούτων οὕτω γενομένων παρῆλθον ἡμέραι, καί τῇ ιδ΄ τοῦ ἰουλίου, ἡμέρᾳ γ΄, ἐμήνυσεν ὁ πάπας πάντας τούς ἀνατολικούς ἁρχιερεῖς ἀπελθεῖν εἰς αὐτόν, καί δή τινες ἀπελθόντες, κατ΄ ιδίαν λαβών αὐτούς ἔφη.

[←77]

Ἡμεῖς, ἀδελφοί, ἑνώθημεν τῇ πίστει θεοῦ χάριτι. ἐπεί δέ οἷς κρίμασιν οἶδεν ὁ τῶν ὅλων θεός κατέστην ἐγώ κεφαλή τῶν ὑμετέρων μελῶν, καί ὁπωσδήποτε πρέπει παραινεῖν καί συμβουλεύειν τά δοκοῦντα εἶναι πρός σύστασιν τῆς εὐσεβείας καί τῆς ἐκκλησίας ἡμῶν, ἤδη λοιπόν ἔχω τινά εἰπεῖν πρός ὑμᾶς ὡς ἀδελφούς, ὡς μέλη, ὡς ἡγήτορας τῶν ἐκκλησιῶν. καί πρῶτον λέγω ὅτι πάντες γογγύζουσι περί τῶν διαζυγίων τῶν συνοικεσίων, καί δέεται τό τοιοῦτον διορθώσεως· δεύτερον περί τοῦ Ἐφέσου, ὅτι ἐστίν ἀναγκαῖον δοῦναι λόγον, πῶς σχίζεται τῆς συνόδου ἡμῶν· οὐ γάρ φρονιμώτερός ἐστι πάντων ἡμῶν· εἴδομεν γάρ αὐτόν ἐν ταῖς διαλέξεσιν ἀπορήσαντα καί μή δυνάμενον ἀποκρίνεσθαι πρός τά ζητούμενα παρά τοῦ φρά Ἰωάννου. τρίτον, ὅτι, ἐπεί ὁ ἁγιώτατος πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως ἀπῆλθεν εἰς τάς ἐκεῖθεν μονάς, δέεται ἡ ἐκκλησία πατριάρχου, καί μάλιστα γενέσθαι ὧδε ἔνθα πάρειμι καί αὐτός, οὐχ ἵνα κερδήσω τι σωματικόν· ἀργύριον γάρ καί χρυσίον οὐ δέομαι· ἀλλά μᾶλλον καί δώσω καί στηρίξω καί ἐπιβεβαιώσω, καί τόν εὑρισκόμενον χειροτονούμενον ἀπ΄ ἐμοῦ μεταθέσω, καί τήν ἐκκλησίαν ἐκείνην βοηθήσω, καί ποιήσω πατριάρχην ἵνα εἶναι, καί τά προνόμια καί τήν ἐπαρχίαν ταύτης ἔχειν· καί ἁπλῶς διά πολλά τἀγαθά λέγω, ἵνα γένηται πατριάρχης ὧδε. τί γάρ ἐμποδίζει; ἤ τί ἐστιν ἐλλιπές; ἐνταῦθά ἐστι βασιλεύς, ἐνταῦθα οἰκουμενική σύνοδος καί πάπας προϊστάμενος αὐτῇ, ἐνταῦθα καί οἱ κρείττονες τῶν άρχιερέων ἀφ΄ ὧν μέλλει γενέσθαι πατριάρχης. τί ἐστι τό κωλῦσον ὑμᾶς; διά τοῦτό ἐστιν δίκαιον καί ἄξιον ποιῆσαι πατριάρχην, καί μή ἀπελθεῖν ἀκέφαλοι ἀφ΄ ἡμῶν.

[←78]

Ταῦτα τοῦ ἁγιωτάτου πάπα εἰπόντος, καί προσθείς ὅτι,

[←79]

ἐάν οὐδέν γένηται ὧδε πατριάρχης, οὐ δυνηθῶ μεταθέσαι τόν ὄντα πατριάρχην εἰς τό ἑξῆς,

[←80]

ἀπεκρίναντο οἱ ἀρχιερεῖς.

[←81]

Ὅσα ὥρισεν ἡ μακαριότης σου, ὑπάρχωσι δικαιότατα καί σοφώτατα· ἀλλ΄ ἡμεῖς οὐ δυνάμεθα τελείως ἀποκριθῆναι εἰς τά τοιαῦτα, ἐπεί ἔχομεν καί ἄλλους ἀρχιερεῖς καί βασιλέα ἡμῶν, καί μετά γνώμης αὐτῶν ἀποκριθησόμεθα τελείως· ἀφ΄ ἡμῶν δέ ἰδίως ἀπολογούμεθα καί λέγομεν, οὐ τοῦ παρόντος καιροῦ εἶναι ταῦτα, εἰ καί δίκαιά εἰσι καί ἀναντίρρητα, ἐπεί τά συνοικέσια παρ΄ ἡμῖν ἀλόγως οὐ χωρίζονται· ἀλλά καί ὁ Εφέσου ἐξετασθήσεται. πατριάρχης δέ ἐνταῦθα οὐ γενήσεται, ὅτι ἔχομεν συνήθειαν ἐν τῇ Κωνσταντινουπόλει ὑπό πάσης τῆς ἐπαρχίας ἡμῶν ψηφισθῆναι καί ἐν τῷ καθολικῷ ἡμῶν ναῷ χειροτονηθῆναι, καί ὁ βασιλεύς ἡμῶν ἄλλως πως οὐ ποιήσει, εἰδώς τήν συνήθειαν τῆς ἐκκλησίας ἡμῶν.

[←82]

Ἀπεκρίθη ὁ πάπας ἡμῖν.

[←83]

Ἐγώ τό συμφέρον τό ὑμέτερον φροντίζων βούλομαι γενέσθαι πατριάρχην ὧδε, οὔτε συγγενήν μου, οὔτε φίλον μου, ἀλλ΄ ὅν ἄν ἐκλέξησθε ὑμεῖς· ἐγώ δέ ἐφοδιάσω αὐτόν καί στερεώσω, ἐάν δέ ὑμεῖς οὐ θέλετε, ὅ ἐγώ ὤφειλον ποιῆσαι ποιῶ· ὑμεῖς δέ ὕστερον μεταμεληθήσεσθε καί, εἰ μή ἐλάλησα ὑμῖν, ἁμαρτίαν οὐκ εἴχετε, τότε δέ πρόφασιν οὐχ ἕξετε.

[←84]

Ταῦτα καί ἄλλ΄ ἄττα εἰπόντος τοῦ μακαριωτάτου πάπα, ἡμεῖς πρός ταῦτα ὁπωσδήποτε ἀπολογησάμενοι ἐξήλθομεν· καί ἐλθόντες ἀπηγγείλαμεν ταῦτα τῷ βασιλεῖ· ὁ δέ ἀκούσας, οὐδ΄ ὅλως ἠνέσχετο λαληθῆναι τοιοῦτόν τι εἰς ἡμᾶς.

[←85]

Τούτων οὕτω γενομένων παρῆλθον ἡμέραι ἕως τῆς κυριακῆς· καί τῇ β΄ ἥτις ἦν κ΄ τοῦ ἰουλίου μηνός, ὑπέγραψαν τούς τόμους οἱ ἀρχιερεῖς οἵτινες ἐβούλοντο ἀπελθεῖν. ἦσαν οὖν οὗτοι· ὁ Ἡρακλείας, ὁ Κυζίκου, ὁ Τραπεζοῦντος, ὁ Μονεμβασίας, ὁ Νικομηδείας καί ὁ Δράμας· ἀλλά καί ἀπό τῶν κληρικῶν ἕως ἀριθμόν ἀνθρώπων πεντήκοντα ἀπῆλθον σύν τούτοις, ἐνδεχόμενοι καί ἡμᾶς. ἡμεῖς δέ τῇ γ΄ συναχθέντες, τῇ κα΄ τοῦ ἰουλίου μηνός, ἐν τῷ ῥουχαρείῳ τοῦ βασιλέως καί ὑπεγράψαμεν τούς τόμους. ἐποιήσαμεν γάρ πέντε λατινικῶς τε καί ἑλληνικῶς, καί ὑπέγραψαν οἱ Λατῖνοι καί οἱ Γραικοί ἀμφοτέροις τοῖς μέρεσιν, ὅπως λάβωσιν οἱ Λατῖνοι τό πρῶτον, καί οἱ Γραικοί τό δεύτερον, τούς δ΄ άλλους ἵνα στείλωσιν εἰς τούς πατριάρχας. οὕτως οὖν ἔλαβε τέλος πάντα τά τῆς ἁγίας ἑνώσεως.