Σημειώσεις Παραρτήματος Νικήτα Χωνιάτη

[←1]

Imm. Becker (επιμ.), Nicetae Choniatae Historia, Corpus Scriptorum Historiae Byzantinae (Βόννη 1835) σελ. 854-868.

Επίσης O City of Byzantium, Annals of Niketas Choniates. Ttranslated by Harry J. Magoulias (1984). Wayne State University Press (September 1984).

[←2]

Ἵνα δέ μή μακροτέρᾳ τῇ ἱστορίᾳ χρώμενοι πολυπλοκωτέρας ἐντεῦθεν τάς λύπας κτώμεθα, ταυτί μέν παρήσομεν, ἐκεῖνα δ᾿ ἐν ἐπιτομῇ τῷ λόγῳ δώσομεν.

[←3]

Ο Τομμάζο Μοροζίνι (Βενετία περ. 1170/1175 – Θεσσαλονίκη 1211), ο πρώτος Λατίνος πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως.

[←4]

Τῆς γάρ ἡμετέρας βασιλείας ἄρτι διαπεττευθείσης ἐς τούς Φραγγίσκους, ὁμοίως δέ καί τῆς ἀρχιερωσύνης κληρωθείσης τοῖς Βενετίκοις, οἷς ἐπίσταται κρίμασιν ὁ τοῦ κοσμικοῦ τοῦδε σκάφους σκευαστής καί κυβερνήτης Κύριος, ἵκετο ἐκ Βενετίας πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Θωμᾶς τις τοὔνομα, τήν μέν ἡλικίαν μέσος, τήν δέ σωματικήν πλάσιν λακκευτοῦ συός εὐτραφέστερος·

[←5]

ἦν δέ καί λεῖος ξυρῷ τό τοῦ προσώπου ἔδαφος, ὡς οἱ λοιποί τῶν ἐκ τοῦ γένους ἐκείνῳ, καί τάς ἐνστηθίους παρατετιλμένος τρίχας ἀκριβέστερον δρώπακος, ἀμπεχόμενος δέ καί στολήν συνυφασμένην μικροῦ τῷ δέρματι καί ῥαφιδουμένην ἑκάστης τά ἐς καρπούς, δακτύλιόν τε τῇ χειρί περιστρέφων, ἐνίοτε δέ καί τά ἐκ δέρρεων ἐς δακτύλους διεσχισμένα τῶν χειρῶν φυλακτήρια περικείμενος.

[←6]

ὡρᾶτο δέ καί τό περί αὐτόν ὡσιωμένον θεῷ σύστημα καί τήν θυωρόν ἀμφιπονούμενον τράπεζαν τῆς αὐτῆς ἐχόμενον κεραμείας καί τῷ καθηγεμόνι πανείκελον τά ἐς στολήν καί δίαιταν καί τόν τοῦ πώγωνος θερισμόν.

[←7]

Στο κείμενο ἐκ πρώτης γραμμῆς. Πρώτη γραμμή σημαίνει την αφετηρία ή τερματισμό στον Ιππόδρομο. Η χρήση τού όρου εδώ προσθέτει συνεπώς στην έννοια τού συναγωνισμού και των αγώνων, την οποία παρουσιάζει ο Νικήτας σε ολόκληρη την περιγραφή του.

[←8]

Τον ναό των Αγίων Αποστόλων.

[←9]

Ἐκ πρώτης δ᾿ ὅ φασι γραμμῆς τό ἐθνικόν παραδεικνύντες φιλόχρυσον ἐννοοῦσι πόρον λημματισμοῦ καινόν τε ἅμα καί λαθόντα ξύμπαντας, οἳ τήν βασιλίδα πόλιν ἐσκύλευσαν. τάς γάρ τῶν βασιλέων θήκας ἀνοίξαντες, ὁπόσαι ἔνεισι τῷ ἡρῴῳ τῷ περί τό μέγα τέμενος ἱδρυμένῳ τῶν τοῦ Χριστοῦ μαθητῶν, λωποδυτοῦσι νυκτός ἁπάσας καί παναθεμίτως ἐγκολπίζονται, εἴ τις χρύσειος κόσμος ἢ μαργάρων σφαίρωμα ἢ λίθος διαυγής καί πολύτιμος ἀδιάφθορος εἰσέτι ταύταις ἐνέκειτο.

[←10]

εὑρόντες δέ καί τόν νεκρόν Ἰουστινιανοῦ τοῦ βασιλέως τοῖς μακραίωσιν ἀπαραλύμαντον ἔτεσι τό μέν ὁραθέν ἐν θαύματι ἔθεντο, τῶν δέ νεκροταφίων οὐμενοῦν οὐδ᾿ ὅλως ἀπέσχοντο.

[←11]

ἔστιν οὖν εἰπεῖν ὡς οὔτε τῶν ἔτι ζώντων, οὔτε μήν τῶν ἀπελθόντων οἱ ἐκ γενῶν τῶν ἑσπερίων ἐφείσαντο, ἀλλ᾿ ἐκ Θεοῦ καί τῶν αὐτοῦ θεραπόντων ἀρξάμενοι πᾶσαν ἐπί πᾶσιν ἀδιαφορίαν τε καί ἀσέβειαν ἐπεδείξαντο.

[←12]

Τού ναού τής Αγίας Σοφίας.

[←13]

Η μνά ήταν μονάδα μέτρησης τής μάζας, ίση με το ένα εξηκοστό τού ταλάντου. Ένα ελληνικό («αττικό») τάλαντο ισοδυναμούσε με 26 σημερινά χιλιόγραμμα και επομένως η μνά αντιστοιχούσε σε μισό περίπου κιλό (0,433 χιλιόγραμμα).

[←14]

Μετ᾿ οὐ πολύ δέ κατασπῶσι καί τό τοῦ Μεγίστου Νεώ καταπέτασμα ἐς μυρίας πολλάκις ἀργύρου μνᾶς ἀριθμούμενον, καί τούτου εὐροιζοτέρου παντός, καί εἰς βάθος χρυσῷ πυκαζόμενον.

[←15]

Ἐπεί δέ χρημάτων καί οὕτως ἐσπάνιζον (οὐδέ γάρ φιλοπλουτίας κόρον ὅτε δή τό βάρβαρον ἴσησι) τοῖς χαλκοῖς ἐποφθαλμίζουσιν ἀνδριᾶσι καί παραδιδόασι τούτους πυρί.

[←16]

Το Φόρο Κωνσταντίνου (Forum Constantini) ήταν πλατεία που δημιουργήθηκε κατά την ίδρυση τής Κωνσταντινούπολης το 330 μ.Χ. και βρισκόταν έξω από τα παλαιά τείχη τής πόλης τού Βυζαντίου. Σηματοδοτούσε το κέντρο τής νέας πόλης επί τής Μέσης οδού, τής κεντρικής οδικής αρτηρίας. Στην κυκλική πλατεία υπήρχε η στήλη τού Κωνσταντίνου (σήμερα Τυλιγμένη Στήλη, Τσεμπερλίτας).

[←17]

Ἥ τε οὖν ἐν τῇ Κωνσταντινείῳ ἀγορᾷ ἱσταμένη πολύχαλκος Ἥρα κέκοπται εἰς στατῆρας καί χωνείᾳ παραδίδοται, ἧς ἡ κεφαλή μόγις τέτρασι βοῶν ὑποτρόχοις ζεύγμασιν ἐς τό μέγα παλάτιον ἀποκεκόμισται.

[←18]

Καί ἐπ᾿ αὐτῇ ὁ Πάρις Ἀλέξανδρος τῆς βάσεως ἀνατέτραπται, συνεστώς Ἀφροδίτῃ καί χειρίζων ταύτῃ τό χρύσεον μῆλον τῆς Ἔριδος.

[←19]

Τό δέ τετράπλευρον χαλκοῦν μηχάνημα μετέωρον ἀναβαῖνον καί μικροῦ τοῖς τῶν κιόνων μείζοσιν ἐς ὕψος ἀνθαμιλλώμενον, ὅσοι πολλαχῇ τῆς πόλεως ἀνεστήκασι, τίς οὐκ ἂν ὀφθαλμόν ἐκείνῳ ἐπιβαλών τῆς ποικιλίας ἐθαύμασεν; ἅπας μουσικός ὄρνις τά ἐαρινά μελῳδῶν ἐκεῖ ἐντετύπωτο· γεηπόνων ἔργα καί αὐλοί καί γαυλοί καί προβάτων βληχήματα καί ἀρνῶν σκιρτήματα ἐξεικόνιστο·

[←20]

ὑφήπλωτο καί θαλάττιον πέλαγος καί νεπόδων ἀγέλαι καθωρῶντο, οἱ μέν ζωγρούμενοι, οἱ δέ τά δίκτυα τυραννοῦντες καί κατά βυθοῦ πάλιν ἀνέτως φερόμενοι· οἱ δ᾿ Ἔρωτες σύνδυο καί σύντρεις ἀλλήλοις ἀνθοπλιζόμενοι, γυμνοί περιβλημάτων, ἐβάλλοντο μήλοις καί ἔβαλλον, γλυκεῖ περιβρασσόμενοι γέλωτι.

[←21]

Υπηρέτης των ανέμων.

[←22]

τοῦ δέ τοιούτου τετραπλεύρου ἐς ὀξύ σχῆμα κατά πυραμίδα τελευτῶντος ἀπῃώρητο ἄνωθεν γυναικόμορφον εἴκασμα καί ταῖς πρώταις τῶν ἀνέμων κινήσεσι περισοβούμενον· ὁπόθεν καί Ἀνεμοδούλιον ἐπεκέκλητο.

[←23]

To Φόρο Ταύρου (Forum Tauri) ήταν πλατεία τής Κωνσταντινούπολης, η οποία κτίστηκε κατά την εποχή τού Κωνσταντίνου Α´ στις αρχές τού 4ου αιώνα. Αργότερα μετονομάστηκε σε Φόρο Θεοδοσίου (Forum Theodosii). Είναι η σημερινή πλατεία Βαγιαζήτ (Beyazıt Meydanı), μπροστά από το πανεπιστήμιο τής Κωνσταντινούπολης.

[←24]

Πλήν ἀλλά καί τοῦτο τό περικαλλέστατον ἔργον τοῖς χοανευταῖς παρέδοσαν, ὥσπερ καί τόν ἐν τῷ Ταύρῳ ἐπί τραπεζώδους βάσεως ἔφιππον ἱστάμενον ἄνδρα, τόν ἡρωϊκόν τό εἶδος καί τό μέγεθος ἀξιάγαστον.

[←25]

Ἰησοῦς τοῦ Ναυῆ 10.12-13:

«Τότε μίλησε ο Ιησούς τού Ναυή στον Κύριο την ημέρα που ο Κύριος παρέδωσε τούς Αμορραίους στους γιους τού Ισραήλ, τότε που τούς συνέτριψε στη Γαβαών καί συνετρίβησαν από τούς γιους τού Ισραήλ, και είπε ο Ιησούς: Να σταθεί ο ήλιος στη Γαβαών και η σελήνη στο φαράγγι τής Αιλών. Και έμεινε ο ήλιος ακίνητος και το φεγγάρι έμεινε σταματημένο, μέχρις ότου εκδικήθηκε ο Θεός τούς εχθρούς τους. Έτσι ο ήλιος στάθηκε ακίνητος στη μέση τού ουρανού και δεν έσπευσε να δύσει για μία ολόκληρη μέρα.»

(Τότε ἐλάλησεν Ἰησοῦς πρός Κύριον, ᾗ ἡμέρᾳ παρέδωκεν ὁ Θεός τόν Ἀμοῤῥαῖον ὑποχείριον Ἰσραήλ, ἡνίκα συνέτριψεν αὐτούς ἐν Γαβαών καί συνετρίβησαν ἀπό προσώπου υἱῶν Ἰσραήλ, καί εἶπεν Ἰησοῦς· στήτω ὁ ἥλιος κατά Γαβαών καί ἡ σελήνη κατά φάραγγα Αἰλών. καί ἔστη ὁ ἥλιος καί ἡ σελήνη ἐν στάσει, ἕως ἠμύνατο ὁ Θεός τούς ἐχθρούς αὐτῶν. καί ἔστη ὁ ἥλιος κατά μέσον τοῦ οὐρανοῦ, οὐ προεπορεύετο εἰς δυσμάς εἰς τέλος ἡμέρας μιᾶς.)

[←26]

Πρβλ. Ὁμήρου Ἰλιάδα ζ΄ 506-7 και ο΄ 263-4:

«Όπως τού στάβλου άλογο που χόρτασε στη φάτνη
σπώντας δεσμά και τρέχοντας βγαίνει στην πεδιάδα»

(Ὡς δ᾽ ὅτε τις στατός ἵππος ἀκοστήσας ἐπί φάτνῃ
δεσμόν ἀπορρήξας θείῃ πεδίοιο κροαίνων)

[←27]

εἶναι δέ οὗτος ἐλέγετο παρά μέν ἐνίοις Ἰησοῦς ὁ τοῦ Ναυῆ, τεκμαιρομένοις τόν ἄνδρα τῇ πρός ἥλιον ἐκτάσει τῆς χειρός ἤδη τῆς πρός δύσιν πορείας ἐχόμενον καί τήν κατά Γαβαών στάσιν οἱονεί ἐπιτάσσοντα, ὡς δ᾿ ἐδόκει τοῖς πλείοσιν, ὁ ἐν τῇ νήσῳ τοῦ Πέλοπος γεννηθείς καί τραφείς Βελλεροφόντης Πηγάσῳ ἐπικαθήμενος· ἦν γάρ ὁ ἵππος ἀχάλινος, ὁποῖος ὁ Πήγασος παραδίδοται, ἄνετα κροαίνων κατά πεδίων καί πάντα ἀδοξῶν ἀναβάτην ὡς πτηνός ἅμα καί πεζός φερόμενος.

[←28]

ἀλλά καί φήμη παλαίφατος καί ἐς ἡμᾶς διαβαίνουσα τοῖς τῶν ἁπάντων ἐνέκειτο στόμασιν ἐν τῇ ἐμπροσθίῳ τοῦ ἵππου τοῦδε λαιᾷ χηλῇ ἀνδρείκελον κεύθεσθαι, τισί μέν ἐκ τοῦ τῶν Βενετίκων γένους τινός εἶναι παραδιδόμενον, ἄλλοις δ᾿ ἑτέρου τῶν μή ἐνσπόνδων Ῥωμαίοις ἐπιζεφυρίων ἐθνῶν ἢ καί τῶν Βουλγάρων ἑνός. πολλάκις οὖν ἡ τῆς χηλῆς ἐπεποιήθη ἀσφάλισις ἐς τό πάντῃ ἀφώρατον ὧν ᾔδετο κρύπτειν ἔνδοθι.

[←29]

κατατεμαχισθέντος δέ τοῦ ἵππου καί σύν τῷ ἀναβάτῃ παραπεμφθέντος πυρί εὕρηται καί τό τῇ ὁπλῇ τοῦ ἵππου ἐντυμβευόμενον χαλκῆρες ἴνδαλμα καί ἦν περικείμενον χλαῖναν, ὁποίαν τῶν θρεμμάτων τά ἔρια πλέκουσιν· ὀλίγα δέ τῶν ἐπ᾿ αὐτῷ πεφασμένων οἱ Λατῖνοι φροντίσαντες πυρί καί τοῦτο ἐνέβαλον.

[←30]

Ἀλλ᾿ οὐδέ τῶν ἐν τῷ ἱππικῷ ἱσταμένων ἀγαλμάτων καί ἀλλοίων θαυμαστῶν ἔργων τήν καταστροφήν παρῆκαν οἱ τοῦ καλοῦ ἀνέραστοι οὗτοι βάρβαροι, ἀλλά καί ταῦτα κεκόφασιν εἰς νόμισμα, ἀνταλλασσόμενοι μικρῶν τά μεγάλα καί τά δαπάναις πονηθέντα μεγίσταις οὐτιδανῶν ἀντιδιδόντες κερμάτων.

[←31]

Πρβλ. Ὁμήρου Ἰλιάδα π΄ 775-76:

«Κι αυτός στο μέσο απέραντος στον στρόβιλο τής σκόνης
κοιτάμενος τούς ιππικούς αγώνες λησμονούσε.»

(ὃ δ᾽ ἐν στροφάλιγγι κονίης
κεῖτο μέγας μεγαλωστί, λελασμένος ἱπποσυνάων.)

[←32]

Κατήρειπτο οὖν Ἡρακλῆς ὁ τριέσπερος μέγας μεγαλωστί κοφίνῳ ἐνιδρυμένος, τῆς λεοντῆς ὑπεστρωμένης ἄνωθεν, δεινόν ὁρώσης κἀν τῷ χαλκῷ καί μικροῦ βρυχηθμόν ἀφιείσης καί διαθροούσης τό ἐφιστάμενον ἐκεῖσε τοῦ πλήθους ἀπάλαμνον.

[←33]

ἐκάθητο δέ μή γωρυτόν ἐξημμένος, μή τόξον ταῖν χεροῖν φέρων, μή τό ῥόπαλον προβαλλόμενος, ἀλλά τήν μέν δεξιάν βάσιν ἐκτείνων ὥσπερ καί τήν αὐτήν χεῖρα ἐς ὅσον ἐξῆν, τόν δ᾿ εὐώνυμον πόδα κάμπτων ἐς γόνυ καί τήν λαιάν χεῖρα ἐπ᾿ ἀγκῶνος ἐρείδων, εἶτα τό λεῖπον τῆς χειρός ἀνατείνων καί τῷ πλατεῖ ταύτης ἀθυμίας πλήρης καθυποκλίνων ἠρέμα τήν κεφαλήν καί τάς ἰδίας οὕτω τύχας ἀποκλαιόμενος καί δυσχεραίνων τοῖς ἄθλοις, ὅσους αὐτῷ Εὐρυσθεύς οὐ κατά χρείαν, κατά δέ φθόνον μᾶλλον ἠγωνοθέτει, τῷ τῆς τύχης περιόντι φυσώμενος.

[←34]

ἦν δέ τό στέρνον εὐρύς, τούς ὤμους πλατύς, τήν τρίχα οὖλος, τάς πυγάς πίων, βριαρός τούς βραχίονας, καί εἰς τόσον προήκων μέγεθος, ἐς ὅσον, οἶμαι, καί τόν ἀρχέτυπον Ἡρακλῆν εἴκασεν ἂν ἀναδραμεῖν ὁ Λυσίμαχος ὁ πρῶτον ἅμα καί ὕστατον τῶν ἑαυτοῦ χειρῶν πανάριστον φιλοτέχνημα τουτονί χαλκουργήσας, καί οὕτω μέγιστον ὡς τήν περιειλοῦσαν τόν αὐτοῦ ἀντίχειρα μήρινθον ἐς ἀνδρεῖον ζωστῆρα ἐκτείνεσθαι καί τήν κνήμην τοῦ ποδός εἰς ἀνδρόμηκες.

[←35]

τοιοῦτον δ᾿ ὄντα τόν Ἡρακλῆν οὐ παρῆλθον ἀκαθαίρετον οἱ τήν ἀνδρείαν τῶν συννόμων ἀρετῶν διιστῶντες καί ταύτην ἑαυτοῖς οἰκειοῦντες καί περί πλείστου τιθέμενοι.

[←36]

Αυτός που νικά.

[←37]

Αυτός που νικά τούς άνδρες.

[←38]

Πρβλ. Πλούταρχο, Ἀντώνιος, 65.3:

«Λένε ότι ο Καίσαρας, που είχε φύγει από τη σκηνή του ενώ ήταν ακόμη σκοτεινά και πήγαινε να επισκεφτεί τα πλοία του, συνάντησε έναν άνδρα που οδηγούσε έναν γάιδαρο. Ο Καίσαρας ρώτησε τον άνδρα το όνομά του και εκείνος, αναγνωρίζοντας τον Καίσαρα, απάντησε: «Με λένε Καλότυχο και τον γάιδαρό μου Νίκωνα». Γι' αυτό, όταν ο Καίσαρας στόλισε ύστερα το μέρος με τα ράμφη των πλοίων, έστησε χάλκινες φιγούρες ενός γάιδαρου και ενός ανθρώπου.»

(Καίσαρι δέ λέγεται μέν ἔτι σκότους ἀπό τῆς σκηνῆς κύκλῳ περιϊόντι πρός τάς ναῦς ἄνθρωπος ἐλαύνων ὄνον ἀπαντῆσαι, πυθομένῳ δέ τοὔνομα γνωρίσας αὐτόν εἰπεῖν. ΄ἐμοί μέν Εὔτυχος ὄνομα, τῷ δέ ὄνῳ Νίκων.΄ διό καί τοῖς ἐμβόλοις τόν τόπον κοσμῶν ὕστερον ἔστησε χαλκοῦν ὄνον καί ἄνθρωπον.)

[←39]

Τούτῳ δέ συγκαθεῖλον καί τόν σεσαγμένον καί σύν ὀγκηθμῷ στελλόμενον ὄνον καί τόν τούτῳ ἐφεπόμενον ὀνηγόν, οὓς ἐν Ἀκτίῳ ἔστησε Καῖσαρ ὁ Αὔγουστος, ὅ ἐστιν ἡ καθ᾿ Ἑλλάδα Νικόπολις, ἡνίκα νυκτός ἐξιών τό τοῦ Ἀντωνίου κατασκέψασθαι στράτευμα ἀνδρί ἐνέτυχεν ὄνον ἐλαύνοντι καί πυθόμενος, ὅστις εἴη καί ἔνθα πορεύεται, ἤκουσεν ὡς καλοῦμαι Νίκων καί ὁ ἐμός ὄνος Νίκανδρος, ἀφικνοῦμαι δέ πρός τήν τοῦ Καίσαρος στρατιάν.”

[←40]

Οὐδέ μήν τῆς ὑαίνης τε καί λυκαίνης τάς χεῖρας ἀπήγαγον, ἃς Ῥῶμος καί Ῥωμύλος ἐθήλασαν· στατήρων δέ βραχέων, καί τούτων χαλκῶν, τά παλαιά σεμνώματα τοῦ γένους ἀπέδοσαν καί καθῆκαν αὐτάς ἐς τό χωνευτήριον.

[←41]

ἔτι γε μήν καί τόν ἄνδρα τόν παλαίοντα λέοντι· καί τόν ἵππον τόν Νειλῷον, ἐς οὐραῖον ἠκανθωμένον λεπίσι τά ὄπισθεν τοῦ σώματος λήγοντα· καί τόν σείοντα τήν προνομαίαν ἐλέφαντα· τάς Σφίγγας ἐπί τούτοις, τάς εὐειδεῖς ὡς γυναῖκας τά ἔμπροσθεν καί φρικτάς ὡς θηρία τά ὄπισθεν, καινοτέρας δέ ὡς καί πεζῇ βαινούσας καί κούφως τῷ πτερῷ φερομένας καί διαμιλλωμένας τοῖς τῶν ὀρνίθων μεγαλοπτέρυξι·

[←42]

Βλέπε Ὁμήρου Ὀδύσσεια μ΄80-100:

«Γιατ΄ είναι ο βράχος γλιστερός, σαν πέτρα λιστρωμένη
και σπήλιο ανοίγει σκοτεινό μες στην καρδιά τού βράχου,
στη Δύση, και προς στο Έρεβος· και κατακεί την πλώρη
τού καραβιού θα στρέψετε, περίλαμπρε Οδυσσέα,
Μηδέ πιδέξιος τοξευτής μέσ΄ από το καράβι
ρίχνοντας τη σαγίτα του δε θα ΄φτανε στο σπήλιο.
Κει μέσα η Σκύλλα κατοικεί και φοβερά γαυγίζει·
έχει φωνούλα σκυλακιού νιογέννητου, κι ωστόσο
είναι κακότροπο θεριό, κι ούτε θνητός κανένας,
κι ούτε θεός θα χαίρονταν θωρώντας το αντικρύ του.
Έχει και πόδια δώδεκα, που ξέκρεμα είναι όλα,
κι έξι θεόμακρους λαιμούς, και στον καθένα απάνω
κεφάλι στέκει τρομερό με τρεις αράδες δόντια,
πυκνά και σφιχτοκάρφωτα και θάνατο γεμάτα.
Μες στο βαθύ το σπήλιο της ως τα μισά χωμένη,
από το μαύρο βάραθρο τ΄ άγρια κεφάλια βγάζει,
κι εκεί ψαρεύει, ψάχνοντας ολόγυρα στο βράχο,
δελφίνια και σκυλόψαρα κι άλλα θαλασσαγρίμια,
που μύρια η κυματόβροντη τα βόσκει η Αμφιτρίτη.
Ναύτης δεν το παινέθηκε πως ξέφυγε με πλοίο
από κει πέρα απείραγος· με κάθε της κεφάλι
αρπάει απ΄ το μαυρόπλωρο καράβι κι έναν άντρα.»

(έσσῳ δ' ἐν σκοπέλῳ ἐστί σπέος ἠεροειδές,
πρός ζόφον εἰς Ἔρεβος τετραμμένον, ᾗ περ ἂν ὑμεῖς
νῆα παρά γλαφυρήν ἰθύνετε, φαίδιμ' Ὀδυσσεῦ.
οὐδέ κεν ἐκ νηός γλαφυρῆς αἰζήϊος ἀνήρ
τόξῳ ὀϊστεύσας κοῖλον σπέος εἰσαφίκοιτο.
ἔνθα δ' ἐνί Σκύλλη ναίει δεινόν λελακυῖα.
τῆς ἦ τοι φωνή μέν ὅση σκύλακος νεογιλλῆς
γίνεται, αὐτή δ' αὖτε πέλωρ κακόν· οὐδέ κέ τίς μιν
γηθήσειεν ἰδών, οὐδ' εἰ θεός ἀντιάσειε.
τῆς ἦ τοι πόδες εἰσί δυώδεκα πάντες ἄωροι,
ἓξ δέ τέ οἱ δειραί περιμήκεες, ἐν δέ ἑκάστῃ
σμερδαλέη κεφαλή, ἐν δέ τρίστοιχοι ὀδόντες,
πυκνοί καί θαμέες, πλεῖοι μέλανος θανάτοιο.
μέσση μέν τε κατά σπείους κοίλοιο δέδυκεν,
ἔξω δ' ἐξίσχει κεφαλάς δεινοῖο βερέθρου·
αὐτοῦ δ' ἰχθυάᾳ, σκόπελον περιμαιμώωσα,
δελφῖνάς τε κύνας τε καί εἴ ποθι μεῖζον ἕλῃσι
κῆτος, ἃ μυρία βόσκει ἀγάστονος Ἀμφιτρίτη.
τῇ δ' οὔ πώ ποτε ναῦται ἀκήριοι εὐχετόωνται
παρφυγέειν σύν νηΐ· φέρει δέ τε κρατί ἑκάστῳ
φῶτ' ἐξαρπάξασα νεός κυανοπρῴροιο.)

[←43]

καί τόν ἀχάλινον ἵππον ὀρθιάζοντα τό οὖς καί φριμάσσοντα, γαῦρόν τε καί εὐήνιον προποδίζοντα· καί τό ἀρχαῖον κακόν, τήν Σκύλλαν, μέχρι μέν ἰξύος γυναικεῖον εἶδος προφαίνουσαν, καί τοῦτο προτενές καί ὑπερμαζῶν καί μεστόν ἀγριότητος, τά δ᾿ ἔκτοτε διεσχισμένον εἰς θῆρας ἐμπηδῶντας τῇ τοῦ Ὀδυσσέως νηῒ καί συχνούς τῶν ἑταίρων καταβροχθίζοντας.

[←44]

Βλέπε Γεωργίου τοῦ Κεδρηνοῦ, Σύνοψις Ἱστοριῶν, επιμ. I. Bekker, CSHB (Bόννη 1838), I, 346-467:

«Σχετικά με αυτό υπήρξε και ο Απολλώνιος ο Τυανεύς, Πυθαγόρειος φιλόσοφος, από αυτούς που ερμηνεύουν τα αστρολογικά ζώδια. Όταν αυτός ήρθε στο Βυζάντιο, τον παρακάλεσαν οι ντόπιοι και μάγεψε τα φίδια και τούς σκορπιούς να μη δαγκώνουν, τα κουνούπια να μην έρχονται, τα άλογα να μη σηκώνουν πολύ τα φρύδια ούτε να αγριεύουν το ένα εναντίον τού άλλου ή και εναντίον ανθρώπου. Μάγεψε επίσης τον ποταμό Λύκο, να μην πλημμυρίζει και καταστρέφει εντελώς το Βυζάντιο.»

(ἐπί τούτου καί Ἀπολλώνιος ὁ Τυανεύς ἦν, φιλόσοφος Πυθαγόρειος, στοιχειωματικός. οὗτος ἐν Βυζαντίῳ ἐλθών, παρακληθείς ὑπό τῶν ἐντοπίων, ἐστοιχείωσεν ὄφεις μέν καί σκορπίους μή πλήσσειν, κώνωπας μηδέ παρεῖναι, ἵππους μή κατωφρυῶσθαι μήτε μήν ἀγριαίνεσθαι κατ΄ ἀλλήλων ἤ καί κατά τινος. καί Λύκον δέ τόν ποταμόν ἐστοιχείωσεν ὥστε μή πλημμυρίσαντα τό Βυζάντιον καταλυμήνασθαι.)

Βλέπε επίσης Ἰωάννου τοῦ Τζέτζου, Βιβλίον Ἱστορικῆς τῆς διά στίχων πολιτικῶν ἄλφα δέ καλουμένης (επιμ. T. Kiessling), Λειψία 1826, σελ.76, Περί Ἀπολλωνίου τοῦ Τυανέως 925-932:

«Ο Απολλώνιος αυτός στου Νέρωνα τα χρόνια,
ο Τυανεύς, ο πάνσοφος, που πρόβλεπε τα πάντα,
στην Αντιόχεια έκανε αλλά και στο Βυζάντιο
κουνούπια να μη μπαίνουνε, καθώς και άλλα τέτοια.
Και πελαργούς μαρμάρινους σκαλίζοντας μια μέρα
έδιωξε τα πουλιά αυτά μακριά από το Βυζάντιο,
που έριχναν φίδια νεκρά στις στέρνες των κατοίκων
και με φαρμάκι σκότωναν αυτούς που ξεδιψούσαν.»

(Ὁ Ἀπολλώνιος αὐτός Νέρωνος ὤν ἐν χρόνοις,
Ὁ Τυανεύς, ὁ πάνσοφος, ὁ προειδώς τά πάντα,
Ἀντιοχείᾳ μέν ποιεῖ, ναί μήν καί Βυζαντίῳ,
Μή παρεισδύνειν κώνωπας ἕτερά τε τοιαῦτα.
Και πελαργούς ἐγγλύψας δέ πώποτε μαρμαρίνους
Ἐκ Βυζαντίου πελαργούς ἐξήλασε μακρόθεν,
Ὄφεις νεκρούς δεξαμεναῖς ῥιπτοῦντας Βυζαντίων,
Καί τῷ φαρμάκῳ κτείνοντας τούς πίνοντας ἀθρόως.)

[←45]

Ἦν δ᾿ ἐν τῷ ἱππικῷ καί χάλκεος ἀετός ἀνακείμενος, τοῦ ἐκ Τυάνων Ἀπολλωνίου καινόν μεθόδευμα καί τῆς ἐκείνου γοητείας μεγαλοπρεπές μαγγάνευμα. παραβαλών γάρ ποτε Βυζαντίοις παρεκλήθη τά τῶν ὄφεων κατευνάσαι δήγματα, ὑφ᾿ ὧν ἔπασχον ἐκεῖνοι κακῶς. ἀμέλει καί συνερίθοις ταῖς ἀρρητουργίαις χρησάμενος, ὧν ὑφηγηταί δαίμονες καί ὅσοι τά τούτων πρεσβεύουσιν ὄργια, ἐπί στήλης ἀνίστησιν ἀετόν, ἡδονήν ἐνστάζον ψυχαῖς ὅραμα καί πεῖθον χρονοτριβεῖν τούς αὐτοῦ θέας κατατρυφῶντας ὡς τούς ὑπέχοντας ἀκοήν τά τῶν Σειρήνων δυσπαρόδευτα μελῳδήματα.

[←46]

διῇρκε μέν γάρ ὡς ἐς πτῆσιν τάς πτέρυγας, ὄφις δέ τοῖς ποσίν ὑποκείμενος καί λορδούμενος ἐς ὁλκούς ἀπεῖργεν αὐτόν τῆς ἀναφορᾶς, οἷα τοῖς ἄκροις τοῦ σώματος ὡς πρός δῆγμα ἐγχρίπτων ταῖς πτέρυξιν. ἤνυε δέ ὁ ἰοβόλος οὐδέν· ταῖς γάρ τῶν ὀνύχων ἐμπερονηθείς ἀκωκαῖς ἔσβεστο τήν ὁρμήν καί ὑπνώττειν μᾶλλον ἐδόκει ἢ γοῦν πρός καταπάλαισιν τοῦ ὄρνιθος ταῖς ἐκείνου προσφύεσθαι πτέρυξι. καί ὁ μέν ὄφις οὕτω πνέων τά λοίσθια καί τόν ἰόν εἶχεν ἑαυτῷ συνθνήσκοντα· ὁ δ᾿ ἀετός γαῦρον ὁρῶν καί μόνον οὐχί κλώζων τά ἐπινίκια ὥρμα συνεξᾶραι τόν ὄφιν καί ἅμα οἱ διαέριος φέρεσθαι, τεκμαίρεσθαι τοῦτο διδούς τῷ χαροπῷ τοῦ βλέμματος καί τῇ νεκρώσει τοῦ ὄφεως, ὃν εἶπέ τις ἂν ἰδών ἐπιλελησμένον τῶν ἑλίξεων καί τοῦ δάκνειν ἐς ὄλεθρον καί τούς λοιπούς Βυζαντίους ὄφεις τῷ καθ᾿ αὑτόν διασοβεῖν ὑποδείγματι καί πείθειν ταῖς χειαῖς συσπειρᾶσθαι καί παραβύεσθαι.

[←47]

οὐ μόνον δέ καθ᾿ ὅσα εἰρήκειμεν ἀξιάγαστον ἦν τουτί τό ἀέτειον εἴκασμα, ἀλλ᾿ ὅτι καί τά τῆς ἡμέρας ὡριαῖα τμήματα διά τῶν ἐν ταῖς πτέρυξι κεχαραγμένων γραμμῶν, οὐσῶν δυοκαίδεκα, τρανότατα ὑπεδήλου τοῖς τάς ὄψεις ἐκείνῳ σύν λόγῳ προσβάλλουσιν, ἡνίκα μή νεφέλαις ἐγνοφοῦτο τάς ἀκτῖνας ὁ ἥλιος.

[←48]

Τί δέ ἡ λευκώλενος Ἑλένη καλλίσφυρός τε καί δολιχόδειρος, ἡ τό Πανελλήνιον ἐς Τροίαν ἀθροίσασα καί καθελοῦσα Τροίαν, ἐκ δέ ταύτης προσοκείλασα Νείλῳ κἀκεῖθεν αὖθις ἐς ἤθη τά Λακώνων ἐπαναλύσασα χρόνιος; ἆρ᾿ ἐμείλιξε τούς δυσμειλίκτους; ἆρ᾿ ἐμάλθαξε τούς σιδηρόφρονας;

[←49]

οὐμενοῦν οὐδ᾿ ὅλως τοιοῦτόν τι δεδύνηται ἡ πάντα θεατήν τῷ κάλλει δουλαγωγήσασα, καίπερ ἐστολισμένη θεατρικῶς καί δροσώδης ὁρωμένη κἀν τῷ χαλκῷ καί ὑγραινομένη πρός ἔρωτα τῷ χιτῶνι, τῷ κρηδέμνῳ, τῇ στεφάνῃ καί τῷ πλοχμῷ τῶν τριχῶν· ὁ μέν γάρ ἀραχνίων λεπτότερος ἦν, τό δέ δαιδάλεον ἐπανέκειτο, ἡ δέ διέδει τό μέτωπον χρυσοῦ καί τιμαλφῶν λίθων ὑποκρινομένη διαύγειαν, ὁ δέ τό τῆς κόμης κεχυμένον καί διασοβούμενον πνεύμασιν ὀπισθίῳ δεσμεύματι περιέσφιγγεν ἕως κνημῶν ἐκτεινόμενον.

[←50]

ἦν δέ καί τά χείλη καλύκων δίκην ἠρέμα παρανοιγόμενα, ὡς καί δοκεῖν ἀφιέναι φωνήν· τό δέ χάριεν μειδίαμα εὐθέως προσυπαντῶν καί χαρμονῆς πιμπλῶν τόν θεώμενον καί τό τοῦ βλέμματος χαροπόν καί τάς ἁψῖδας τῶν ὀφρύων καί τήν λοιπήν εὐφυΐαν τοῦ σώματος οὐκ ἦν, ὁποῖα ἦν, διαγράψαι λόγῳ καί παραστῆσαι τοῖς ἔπειτα.

[←51]

Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, πατέρας τής Ελένης ήταν ο Δίας. Η μητέρα της Λήδα ήταν σύζυγος τού Τυνδάρεω. Ο Τυνδάρεως ήταν βασιλιάς τής Σπάρτης.

[←52]

Ἀλλ᾿ ὦ Τυνδαρίς Ἑλένη, κάλλος αὐτόθεν καλόν, Ἐρώτων μόσχευμα, Ἀφροδίτης τημελούχημα, πανάριστον φύσεως δώρημα, Τρώων καί Ἑλλήνων βράβευμα, ποῦ σοι τό νηπενθές καί κακῶν ἁπάντων ἐπίληθες φάρμακον, ὃ Θώνου σοι παράκοιτις ἐχαρίσατο; ποῦ δέ τά ἄμαχα φίλτρα; πῶς οὐκ ἐχρήσω τούτοις ὡς πάλαι καί νῦν; ἀλλ᾿ οἶμαί σοι ταῖς Μοίραις πέπρωται τῇ τοῦ πυρός ὑποπεσεῖν ἐρωῇ, μηδ᾿ ἐν εἰκόνι παυσαμένην ἀνακάειν τούς ὁρῶντας εἰς ἔρωτας·

[←53]

εἶπον δ᾿ ἂν ὡς καί ἀντίποινα τοῦ τήν Τροίαν ᾐθαλῶσθαι πυρί ταῖς σαῖς σχετλίως φρυκτευθέντι φιλότησιν οἱ Αἰνειάδαι οὗτοι πυρί <σε> κατέκριναν. ἀλλ᾿ οὐκ ἐᾷ με τό χρυσομανές τῶν ἀνδρῶν διανοήσασθαί τι τοιοῦτον καί φθέγξασθαι, ὑφ᾿ οὗ τά σπάνια πανταχοῦ καί καλῶν κάλλιστα ἔργα παντελεῖ ἀφανισμῷ παρεπέμφθησαν, εἰπεῖν δέ καί τό τάς ἑαυτῶν γυναῖκας ὀβολῶν μετρίων πολλάκις ἀποδιδόναι καί ἀποπέμπεσθαι, καί μᾶλλον εἰ προσανέχουσι τηλίᾳ καί προστετήκασι πεττοῖς πανημέριοι ἢ καί πρός ὁρμήν ἄλογον καί μανιώδη, οὐ μήν ἀνδρείαν ἔμφρονα,

[←54]

Ὁμήρου Ἰλιάς α΄ 114:

«αφού την προτιμώ τής νυμφευτής μου ακόμα τής Κλυταιμνήστρας»

(καί γάρ ῥα Κλυταιμνήστρης προβέβουλα κουριδίης ἀλόχου)

[←55]

κατ᾿ ἀλλήλων ἐνθουσιῶσι καί τήν Ἄρεος σκευήν περιτίθενται, τῆς νίκης προτιθέντες ἆθλον πάντα τά προσόντα σφίσιν, αὐτάς τάς κουριδίους ἀλόχους, ἐξ ὧν πατέρες ἠκηκόεισαν τέκνων, ἔτι δέ τό μέγα χρῆμα καί τοῖς ἄλλοις δυσπαραίτητον τήν ψυχήν, καί ἧς ἕνεκα τά πάντα περισπουδάζουσιν ἄνθρωποι. ἄλλως τε ποῦ παρ᾿ ἀγραμμάτοις βαρβάροις καί τέλεον ἀναλφαβήτοις ἀνάγνωσις καί γνῶσις τῶν ἐπί σοί ῥαψῳδηθέντων ἐκείνων ἐπῶν

[←56]

Ὁμήρου Ἰλιάς γ΄ 156.

[←57]

„οὐ νέμεσις Τρῶας καί ἐϋκνήμιδας Ἀχαιούς τοιῇδ᾿ ἀμφί γυναικί πολύν χρόνον ἄλγεα πάσχειν· αἰνῶς ἀθανάτῃσι θεαῖς εἰς ὦπα ἔοικεν”;

[←58]

Βλέπε Δίωνα Χρυσόστομο, Ομιλία 63, παρ. 4, στο Dio Chrysostom, The Loeb Classical Library, Λονδίνο 1951, σελ. 36-38:
οἱ δέ πόδες ὑπεφέροντο ἐν τῷ ἀέρι, μικρά ψαύοντες ἀνά μέρος τῆς γῆς.

[←59]

Δοτέον κἀκεῖνο τῷ λόγῳ. ἀνέκειτο ἐπί στήλης νεοειδές τήν ὄψιν γύναιον, αὐτό τῆς ἡλικίας ἄγον τό χαριέστατον, ἐς τοὐπίσω τήν κόμην ἀναδούμενον ἐπ᾿ ἀμφότερα τοῦ μετώπου συνεστραμμένην, οὐχ ὑπεραιωρούμενον, ἀλλ᾿ ὡς ἁπτόν εἴη τοῖς ἐς αὐτό τάς χεῖρας ἐκτείνουσι.ούτου δή τοῦ μορφάσματος ἡ δεξιά χείρ, μηδενός ὑπόντος ἐρείσματος, ἄνδρα ἔφιππον ἀφ᾿ ἑνός ἱππείου ποδός ἐπί παλάμας ἀνεῖχεν ὡς οὐδέ σκύφον κεράσματος ἕτερος. ἦν δ᾿ ὁ μέν ἀναβάτης σφριγῶν τό σῶμα, φραττόμενος θώρακι, κνημῖσι τώ πόδε περιστελλόμενος, πνέων ἀτεχνῶς πόλεμον· ὁ δέ ἵππος ἀνίστη τό οὖς ὡς πρός σάλπιγγα, ὑψηλός τόν αὐχένα, τάς ὄψεις δριμύς καί τόν ἐκ τοῦ θυμοῦ δρόμον προφαίνων τοῖς ὀφθαλμοῖς· οἱ δέ πόδες ἀνεφέροντο ἀέριοι τό πολεμικόν ἐπιδεικνύντες σάλευμα.

[←60]

Μετά δέ τό εἴκασμα τουτί ἄγχιστα τοῦ τῶν τετρώρων ἑῴου καμπτῆρος, ὃς ἐπεκέκλητο τοῦ Ῥουσίου, ἁρματηλάται ἄνδρες ἀνεστήλωντο, τῆς διφρευτικῆς προγράμματα δεξιότητος, μόνον οὐχί διαπρυσίως τῇ διαθέσει τῶν χειρῶν τοῖς διφρηλάταις παρεγγυώμενοι ὡς χρή προσπελῶντας τῇ νύσσῃ μή ἐφεῖναι τά χαλινά, ἀλλ᾿ ἐγκλίνειν ἀνασειρασμῷ τούς ἵππους καί συνεχεῖ καί σφοδροτέρῳ χρῆσθαι τῷ μύωπι, ὅπως περικλώμενοι τῆς νύσσης ἐχόμενα ἐῶσι τόν συντρέχοντα ἀντίτεχνον τήν ἐκ περιόδου ἐλᾶν καί ὕστατον ἔρχεσθαι, κἂν ἵππους δρομικωτέρους ἡνιοχῇ καί τήν ἁμιλλητήριον τέχνην ὁρῷτο εὐπαίδευτος.

[←61]

Βασιλίσκος: Μυθολογικό θηρίο, είδος δράκου.

[←62]

Ἀσπίς: Αιγυπτιακή κόμπρα.

[←63]

Ὁ δέ λόγος καί ἄλλο τι προσθήσει τοῖς εἰρημένοις· οὐδέ γάρ συγγράψασθαι τά πάντα προύθετο. χάριεν τήν θέαν καί τήν τέχνην μικροῦ τῶν πάντων θαυμασιώτερον βάσις ἦν λιθίνη καί ἐπ᾿ αὐτῆς χαλκήλατον ζῷον παρά τοσοῦτον οὐκ ἀναμφήριστον βοῦν εἰκονίζον, παρ᾿ ὅσον βραχύκερκον ἦν μηδέ βαθεῖαν καθεικός φάρυγγα, οἵαν οἱ Αἰγύπτιοι βόες τρέφουσι, μήτε μήν χηλαῖς ὁπλιζόμενον. συνεῖχε δέ τοῦτο ταῖς γένυσι καί εἰς πνῖγμα συνέθλιβε ζῷον ἕτερον δι᾿ ὅλου τοῦ σώματος λεπίσι θωρακιζόμενον οὕτω τραχείαις, ὡς καί ἐν χαλκῷ λυπεῖν τόν ἁπτόμενον. ᾔδετο δέ τό μέν βασιλίσκον εἶναι, τό δέ ἀσπίδα τό συμμαρπτόμενον τούτου τῷ στόματι· οὐκ ὀλίγοις δέ τό μέν Νειλῷος βοῦς, τό δέ κροκόδειλος εἶναι εἰκάζετο.

[←64]

Ἐμοί μέν οὖν οὐ μέλον τοῦ τῶν δοξῶν ἀνομοίου, εἰπεῖν δέ τό καινήν τινα τήν πάλην ἀμφότερον τίθεσθαι καί δρᾶν ἐν μέρει καί πάσχειν κακῶς ὑπ᾿ ἀλλήλων ἑκάτερα, ὀλλύναι τε καί ὄλλυσθαι, καί κρατεῖν ἐν ταὐτῷ καί κρατεῖσθαι, καί νικᾶν ἄμφω καί ὑπ᾿ ἀλλήλων καταπαλαίεσθαι. τό μέν γάρ, ὁ καί φημιζόμενος βασιλίσκος, διῳδήκει ἅπαν ἐκ κεφαλῆς ἕως καί αὐτοῦ τοῦ τῶν ποδῶν πέλματος καί κατιωμένον ὅλον τό σῶμα καί ὑπέρ τό βατράχειον χρῶμα ἐχλώριζε, τοῦ φαρμάκου διαδραμόντος τήν τοῦ ζῴου ξύμπασαν διαρτίαν καί εἰς θάνατον χρώσαντος. ἐς γόνυ τοίνυν συνίζανε, τό ὄμμα ἔσβεστο τῆς ζωτικῆς ἐκμαρανθείσης δυνάμεως·

[←65]

μᾶλλον μέν οὖν ἐδίδου τοῖς ὁρῶσι δοξάζειν ὡς πάλαι ἂν ἀνατέτραπτο νεκρωθέν, εἰ μή τῶν ποδῶν αἱ βάσεις ὑπήρειδον καί πρός στάσιν ὑπανεῖχον ὄρθιον. ἦν δέ καί θάτερον ὁμοίως, τό ταῖς γένυσιν ἐνισχόμενον, βραχύ μέν τό οὐραῖον ἀσπαῖρον, μέγα δέ κεχηνός τῷ ἀπάγχεσθαι τῇ τῶν γομφίων ξυνοχῇ· καί ξυντείνεσθαι μέν ἐῴκει καί ὁρμᾶν πειρᾶσθαι τοῦ τῶν ὀδόντων ἕρκους διεκδῦναι καί διεκπεσεῖν τοῦ χάσματος, οὐκ ἴσχυε δέ, ὅτι τά μετά τούς ὤμους εὐθύς καί τῶν ποδῶν τούς ἐμπροσθίους καί ὅσα τῷ οὐραίῳ συνήπτοντο μέρη τοῦ σώματος ἡ τοῦ στόματος ξυνεῖχε διάστασις καί ταῖς γένυσιν ἐνεπείρετο.

[←66]

Καί τά μέν οὕτως ἦσαν ὑπ᾿ ἀλλήλων νεκρούμενα καί κοινή μέν ἀμφοῖν ἡ ἅμιλλα, κοινή δέ καί ἡ ἄμυνα, ἰσοπαλής δέ ἡ νίκη, σύντροχος δέ καί ὁ θάνατος.

[←67]

ἐμοί δ᾿ ἔπεισιν εἰπεῖν ὡς τό φθείρεσθαι παρ᾿ ἀλλήλων καί σύν ἀλλήλοις ἀπάγεσθαι τήν ἐς θάνατον τά τῶν κακῶν κηρεσιφόρα καί ἀνθρώποις ὀλέθρια μή μόνον ἐν εἰκόσιν εἴη διατυποῦσθαι ἢ καί τοῖς ἀλκιμωτέροις τῶν ζῴων τοῦτο ἐπισυμβαίνειν, ἀλλά καί παρ᾿ ἔθνεσι συχνάκις γίνεσθαι, ὁποῖα τοῖς Ῥωμαίοις ἡμῖν ἐπεστράτευσε,

[←68]

Βλέπε Ψαλμό 67.31:

«Να επιπλήξεις τούς αμαρτωλούς και αγρίους λαούς που μοιάζουν με θηρία κρυμμένα στα καλάμια. Μοιάζουν με άγριους ταύρους ανάμεσα σε μοσχάρια αυτοί οι λαοί, που θέλουν να πολιορκήσουν τον λαό σου, τον καθαρό σαν ασήμι στο χωνευτήριο. Διασκόρπισε τα έθνη που θέλουν τούς πολέμους.»

(ἐπιτίμησον τοῖς θηρίοις τοῦ καλάμου· ἡ συναγωγή τῶν ταύρων ἐν ταῖς δαμάλεσι τῶν λαῶν τοῦ ἐγκλεισθῆναι τούς δεδοκιμασμένους τῷ ἀργυρίῳ· διασκόρπισον ἔθνη τά τούς πολέμους θέλοντα.)

[←69]

Κατά Λουκᾶν 10.19:

«Σάς έδωσα την εξουσία να ποδοπατάτε φίδια και σκορπιούς και να νικάτε όλη τη δύναμη τού εχθρού. Τίποτε δεν θα σάς βλάψει.»

(ἰδού δέδωκα ὑμῖν τήν ἐξουσίαν τοῦ πατεῖν ἐπάνω ὄφεων καί σκορπίων, καί ἐπί πᾶσαν τήν δύναμιν τοῦ ἐχθροῦ, καί οὐδέν ὑμᾶς οὐ μή ἀδικήσει).

Βλέπε Ψαλμό 90.13:

«Θα πατήσης πάνω σε δηλητηριώδη φίδια όπως η ασπίς και ο βασιλίσκος και θα καταπατήσης το λιοντάρι και τον δράκο.»

(ἐπί ἀσπίδα καί βασιλίσκον ἐπιβήσῃ καί καταπατήσεις λέοντα καί δράκοντα.)

[←70]

φονῶντα κατ᾿ ἀλλήλων καί ὑπ᾿ ἀλλήλων, ὀλλύμενα δυνάμει Χριστοῦ τοῦ διασκορπίζοντος ἔθνη τά τούς πολέμους θέλοντα καί μή χαίροντος αἵμασιν, ὃς καί δίκαιον ἐπ᾿ ἀσπίδα καί βασιλίσκον δείκνυσιν ἐπιβαίνοντα καί λέοντα καταπατοῦντα καί δράκοντα.