Iωάννης ο Δούκας, πιστός βασιλιάς και αυτοκράτορας των Ρωμαίων με τον Χριστό τον Θεό, προς τον αγιότατο πάπα τής παλαιότερης2 Ρώμης Γρηγόριο, με αίτηση για σωτηρία και ευχές.3

Οι κομιστές τού γράμματος αυτού που στάλθηκαν από την αγιότητά σου, ισχυρίζονται ότι το γράμμα είναι τής δικής σου αγιότητας, αλλά η βασιλεία μου, όταν διάβασε αυτά που γράφονται, δεν θέλησε να πιστέψει ότι είναι δικό σου, αλλά ότι είναι ανθρώπου που ζει με απόλυτη απώλεια των αισθήσεων, έχοντας και την ψυχή του γεμάτη υπεροψία και αυθάδεια.4

Γιατί πώς άραγε να μη θεωρήσουμε σαν τέτοιον τον συγγραφέα τού γράμματος, που απευθύνεται σε μένα τον αυτοκράτορα σαν να είμαι ένας από τούς ανώνυμους, άσημους και αφανείς, χωρίς αυτός να έχει διδαχθεί από την πείρα για το μέγεθος τής εξουσίας και τής δύναμής μας;5

Δεν χρειαζόμασταν σοφία για να κατανοήσουμε ποιος και τι είδους είναι ο δικός σου θρόνος. Αν βρισκόταν στα σύννεφα ή κρεμόταν κάπου, ίσως υπήρχε ανάγκη μετεωρολογικής σοφίας για την ανεύρεσή του. Επειδή όμως πατάει στη γη και δεν είναι σε τίποτε διαφορετικός από τούς άλλους θρόνους, η κατανόησή του είναι εύκολη για όλους.6

Βέβαια σωστά γράφεται στο γράμμα ότι από το δικό μας γένος άνθισε η σοφία και τα καλά από αυτήν και διαδόθηκαν και σε άλλους. Γιατί όμως αγνοήθηκε ή, αν δεν αγνοήθηκε, γιατί άραγε αποσιωπήθηκε, ότι μαζί με τη σοφία έχει αποδοθεί από τον Μεγάλο Κωνσταντίνο στο δικό μας γένος και η αυτοκρατορία; Ποιος άραγε αγνοεί ότι το μερίδιο τής διαδοχής εκείνου πέρασε στο δικό μας γένος και ότι εμείς είμαστε οι κληρονόμοι και διάδοχοί του;7

Στη συνέχεια ζητάς να μην παραβλέπουμε τον δικό σου θρόνο και τα προνόμιά του, αλλά κι εμείς ζητάμε με τη σειρά μας να δεις και ν΄ αναγνωρίσεις τα δικαιώματά μας στην εξουσία και το κράτος τής Κωνσταντινούπολης, το οποίο, ξεκινώντας από τον Μεγάλο Κωνσταντίνο κι έχοντας διατηρηθεί για χίλια χρόνια, έφτασε μέχρι εμάς. Οι γενάρχες τής αυτοκρατορίας μου, εκείνοι που κατάγονταν από το γένος των Δουκών και των Κομνηνών, για να μην αναφερθώ και στους άλλους, που κατάγονταν από ελληνικά γένη, διατηρούσαν επί πολλούς αιώνες την εξουσία στην Κωνσταντινούπολη, ενώ και η Εκκλησία τής Ρώμης καθώς και οι ιεράρχες τούς προσφωνούσαν αυτοκράτορες των Ρωμαίων.8

Πώς λοιπόν άραγε σού φαινόμαστε ότι πουθενά δεν εξουσιάζουμε ούτε βασιλεύουμε, ενώ χειροτονήθηκε από σένα [Λατίνος αυτοκράτορας] ο Ιωάννης τής Μπριέν; Τίνος το δίκιο επικράτησε σε αυτή την περίπτωση; Πώς άραγε το δικό σου τίμιο κεφάλι επαινεί την άποψη τής αδικίας και πλεονεξίας και θεωρεί ότι είναι νόμιμη η ληστρική και αιμοδιψής διατήρηση τής κατοχής τής Κωνσταντινούπολης από τούς Λατίνους;9

Έχουμε αναγκαστεί ν΄ αποχωρήσουμε από την Κωνσταντινούπολη, αλλά δεν ικετεύουμε ως χάρη από κανέναν τα δικαιώματά μας στην εξουσία και την αυτοκρατορία τής Κωνσταντινούπολης. Ο αυτοκράτορας έχει αρχή και εξουσία πάνω σε έθνος, σε λαό, σε ανθρώπινα όντα, όχι πάνω στα δοκάρια και τις πέτρες που συγκροτούν τα τείχη και τούς αμυντικούς πύργους.10

Το γράμμα σου περιλάμβανε επίσης την ανακοίνωση, ότι κήρυκες τής τιμιότητάς σου εξάγγειλαν το κήρυγμα τού σταυρού σε ολόκληρο τον κόσμο και ότι πλήθος ανδρών πολεμιστών έσπευσε σε διεκδίκηση των Αγίων Τόπων. Μαθαίνοντάς το χαρήκαμε και γεμίσαμε ελπίδες, ότι αυτοί οι διεκδικητές των Αγίων Τόπων θ΄ άρχιζαν τη διεκδίκηση από τη δική μας πατρίδα και ότι θα τιμωρούσαν εκείνους που την αιχμαλώτισαν, επειδή βεβήλωσαν αγίους οίκους, επειδή σύλησαν άγια σκεύη, επειδή διέπραξαν κάθε είδους ανοσιούργημα εναντίον Χριστιανών.11

Επειδή όμως το γράμμα ονόμαζε τον Ιωάννη τής Μπριέν αυτοκράτορα Κωνσταντινουπόλεως και αγαπημένο γιο τής δικής σου τιμιότητας, ο οποίος όμως έχει πεθάνει εδώ και καιρό12 και σε βοήθεια τού οποίου στέλνονταν οι νέοι σταυροφόροι, γελάσαμε σκεπτόμενοι την ειρωνία των αγίων τόπων και τα παιχνίδια που παίζονται σε βάρος τού σταυρού.13

Επειδή όμως η τιμιότητά σου μάς προτρέπει με το γράμμα να μην παρενοχλούμε τον δικό σου φίλο και γιο, τον Ιωάννη τής Μπριέν, ενημερώνουμε την τιμιότητά σου ότι δεν γνωρίζουμε σε ποιο σημείο τής γης ή τής θάλασσας βρίσκεται η επικράτεια αυτού τού Ιωάννη. Κι αν γίνεται λόγος για την Κωνσταντινούπολη, καθιστούμε σαφές και στη δική σου αγιότητα και σε όλους τούς χριστιανούς, ότι δεν θα σταματήσουμε ποτέ να μαχόμαστε και να πολεμάμε εκείνους που κατέχουν την Κωνσταντινούπολη.14

Θα αδικούσαμε και τούς νόμους τής φύσης και τούς θεσμούς τής πατρίδας και τούς τάφους των πατέρων και τα θεία και ιερά προσκυνήματα, αν δεν αγωνιζόμασταν με όλη μας τη δύναμη γι΄ αυτά. Κι αν κανείς αγανακτεί γι΄ αυτό, στενοχωριέται και εξοπλίζεται εναντίον μας, έχουμε τον τρόπο ν΄ αμυνθούμε εναντίον του, πρώτον με τη βοήθεια τού Θεού και στη συνέχεια με τα όπλα και τα άλογα που έχουμε κι εμείς, καθώς και με πλήθος ανδρών μάχιμων και πολεμιστών, οι οποίοι πολλές φορές πολέμησαν τούς σταυροφόρους.15

Κι εσύ, ως μιμητής τού Χριστού και διάδοχος τού κορυφαίου των Αποστόλων και γνώστης των θείων και των ανθρώπινων και των νομίμων θεσμών, θα μάς επαινέσεις που υπερασπιζόμαστε την πατρίδα μας και τη συγγενή με αυτήν ελευθερία. Αλλά αυτά, αν θέλει ο Θεός, θα βρουν τέλος. Η βασιλεία μου λαχταρά πολύ και ποθεί να διατηρεί τον σεβασμό που οφείλει στην αγία Εκκλησία τής Ρώμης, να τιμά τον θρόνο τού Πέτρου, τού κορυφαίου των αποστόλων, και με την αγιότητά σου να έχει σχέση και τάξη υιού και να πράττει όσα αποβλέπουν στην τιμή και περιποίησή της, μόνο αν και η δική σου αγιότητα δεν παραβλέπει τα δικαιώματα τής δικής μας βασιλείας και δεν γράφει προς εμάς επιπόλαια και απερίσκεπτα.16

Επειδή αντιμετωπίζουμε με ειρηνική διάθεση την αγιότητά σου, υποδεχθήκαμε χωρίς πόνο την αδιαλλαξία τού γράμματος και φερθήκαμε φιλικά σ΄ εκείνους που το έφεραν.17

<-Η κλοπή των αγίων λειψάνων τής Πόλης από τον ηγούμενο Μάρτιν (1204)

Η επιστολή τού Γεώργιου Τραπεζούντιου προς τον πάπα Ευγένιο Δ’->

06. Η επιστολή τού αυτοκράτορα Ιωάννη Βατάτζη προς τον πάπα Γρηγόριο Θ΄

Η επιστολή τού αυτοκράτορα Ιωάννη Βατάτζη προς τον πάπα Γρηγόριο Θ΄1