<-Η καταστροφή των αρχαιοτήτων τής Κωνσταντινούπολης (1204) στην περιγραφή τού Νικήτα Χωνιάτη

Η επιστολή τού αυτοκράτορα Ιωάννη Βατάτζη προς τον πάπα Γρηγόριο Θ΄->

Η κλοπή των αγίων λειψάνων τής Πόλης από τον ηγούμενο Μάρτιν (1204)1

Ενώ οι νικητές λεηλατούσαν ραγδαία την κατακτημένη πόλη, η οποία ήταν πια δική τους από το δικαίωμα τής κατάκτησης, ο ηγούμενος Mάρτιν άρχισε να σκέπτεται για το δικό του μερίδιο λείας. Και φοβούμενος ότι θα ήταν ο μόνος που θα παρέμενε με άδεια χέρια, ενώ όλοι οι άλλοι θα γίνονταν πλούσιοι, αποφάσισε να συμμετάσχει στη λεηλασία με τα δικά του ιερά χέρια.2

Αλλά επειδή πίστευε ότι με αυτά τα ιερά χέρια δεν έπρεπε να πάρει ως λάφυρα εγκόσμια πράγματα, άρχισε να σχεδιάζει τον τρόπο με τον οποίο θα μπορούσε να εξασφαλίσει μερίδιο των λειψάνων των αγίων, από τα οποία γνώριζε ότι υπήρχε μεγάλη ποσότητα στην πόλη.3

Κατά συνέπεια, έχοντας προαίσθημα μεγάλου αποτελέσματος, πήρε μαζί του έναν από τούς δύο εφημέριούς του και πήγαν σ΄ εκκλησία,4 την οποία οι Γραικοί προσκυνούσαν με μεγάλη ευλάβεια, γιατί σε αυτήν η μητέρα5 τού διάσημου αυτοκράτορα Μανουήλ6 είχε ευγενή τάφο, που φαινόταν σημαντικός στους Γραικούς, αλλά στους δικούς μας δεν έλεγε τίποτε.7

Εκεί ήταν αποθηκευμένο πολύ μεγάλο ποσό χρημάτων που προερχόταν απ΄ όλη τη γύρω χώρα, καθώς και πολύτιμα κειμήλια, που η μάταια ελπίδα τής ασφάλειας τούς είχε παρακινήσει να τα φέρουν εκεί από τις γειτονικές εκκλησίες και μοναστήρια. Εκείνοι τούς οποίους οι Γραικοί είχαν εκδιώξει8 μάς τα είπαν αυτά πριν την κατάληψη τής πόλης.9

Πολλοί προσκυνητές10 διέρρηξαν τις πόρτες τής εκκλησίας και ορισμένοι ασχολούνταν με ανυπομονησία με την κλοπή χρυσού και ασημιού κι άλλοι με την κλοπή πολύτιμων λίθων.11

Ο Mάρτιν, θεωρώντας ανάρμοστο να διαπράξει ιεροσυλία παρά μόνο για ιερή αιτία, αναζήτησε ένα πιο απομακρυσμένο σημείο, όπου η ίδια η ιερότητα τού χώρου έδειχνε να υπόσχεται ότι αυτό που επιθυμούσε, μπορούσε να βρεθεί. Εκεί βρήκε ηλικιωμένον άνθρωπο ευχάριστης όψης, με μακριά και σεβάσμια γενειάδα, έναν ιερέα αλλά στην ενδυμασία του πολύ διαφορετικό από τούς δικούς μας ιερείς. Νομίζοντάς τον λαϊκό, ο ηγούμενος, αν και εσωτερικά ήρεμος, τον απείλησε με πολύ άγρια φωνή, λέγοντας:12

«Έλα, ποταπέ γέρο, δείξε μου τα πιο δυνατά κειμήλια που έχεις, αλλιώς θα πεθάνεις αμέσως».13

Ο τελευταίος, τρομοκρατημένος περισσότερο από τον ήχο παρά από τα λόγια, αφού άκουσε αλλά δεν κατάλαβε τι ειπώθηκε, γνωρίζοντας ότι ο Μάρτιν δεν μπορούσε να μιλήσει ελληνικά, άρχισε στη ρομανική γλώσσα,14 από την οποία γνώριζε λίγο, να ικετεύει τον Mάρτιν με μαλακά λόγια για ν΄ απομακρύνει την οργή του, η οποία στην πραγματικότητα δεν υπήρχε. Σε απάντηση ο ηγούμενος κατάφερε να τού πάρει μερικά λόγια στην ίδια γλώσσα, αρκετά για να κάνουν τον γέρο να καταλάβει τι ζητούσε.15

Ο τελευταίος, παρατηρώντας το πρόσωπο και τα ρούχα τού Mάρτιν και νομίζοντας ότι θα ήταν πιο ανεκτό να πάρει με φόβο και σεβασμό στα χέρια του τα ιερά λείψανα ένας θρησκευτικός άνθρωπος, απ΄ ό,τι οι λαϊκοί που θα τα μόλυναν με τα εγκόσμια χέρια τους, άνοιξε ένα σεντούκι δεμένο με σίδερο κι έδειξε τον επιθυμητό θησαυρό, που ήταν πιο ευγνώμων και ευχάριστος για τον Mάρτιν απ΄ όλα τα βασιλικά πλούτη τής Ελλάδας. Ο ηγούμενος βιαστικά και πρόθυμα βουτούσε και με τα δύο του χέρια κι εργαζόμενος γρήγορα γέμιζε με τούς καρπούς τής ιεροσυλίας τόσο τη δική του αγκαλιά, όσο κι εκείνη τού εφημέριου. Έκρυψε έξυπνα αυτά που τού φαίνονταν πιο πολύτιμα κι έφυγαν χωρίς να βρουν αντίσταση. Εξάλλου τι είδους και πόσο σεβασμό άξιζαν τα λείψανα αυτά που σφετερίστηκε ο ιερός ληστής, περιγράφεται πιο πλήρως στο τέλος αυτής τής εργασίας.16

Όταν έσπευδε στο πλοίο του τόσο παραγεμισμένος, ας μού επιτραπεί η έκφραση, αυτοί που τον γνώριζαν και τον αγαπούσαν, τον είδαν από τα πλοία τους σαν να ήταν οι ίδιοι που επιτάχυναν με τα κλοπιμαία και τον ρωτούσαν χαρούμενα αν είχε κλέψει κάτι. Αλλιώς, άραγε με τι ήταν τόσο βαρυφορτωμένος καθώς περπατούσε; Εκείνος με χαρούμενη όψη, όπως πάντοτε, και με ευχάριστα λόγια, είπε17

«Κάναμε καλή δουλειά»,

στο οποίο τού απάντησαν

«Δόξα τω Θεώ»…

Περνώντας γρήγορα, αφού κάθε καθυστέρηση θα προκαλούσε ενόχληση, επέστρεψε στο πλοίο, δηλαδή στην καμπίνα του, την οποία διατηρούσε όμορφη και καθαρή, τακτοποιώντας τα λαχταριστά λάφυρα τής εκστρατείας του, καθώς άφηνε μακρυά αυτόν τον ταραχώδη θόρυβο τής πόλης.18

Κατάλογος των λειψάνων που κλάπηκαν από τον ηγούμενο Μάρτιν19

Ως εκ τούτου, Ευλογητός Κύριος ο Θεός, που κάνει μόνο θαυμαστά πράγματα, ο οποίος με την ανείπωτη καλοσύνη Του και το έλεός Tου πρόσεξε και λάμπρυνε την εκκλησία Του στο Πάϊρις, μέσω ορισμένων δώρων τής χάριτός Του, τα οποία καταδέχθηκε να μεταφέρει σ΄ εμάς μέσω τού σεπτού ανθρώπου που έχει ήδη τόσο συχνά αναφερθεί, τού ηγουμένου Mάρτιν.20

Με την παρουσία των δώρων αυτών η εκκλησία αγάλλεται και με την προστασία τους κάθε ψυχή πιστή στον Θεό στηρίζεται και βοηθιέται. Για να ενισχυθεί η εμπιστοσύνη των αναγνωστών προς αυτά, αποφασίσαμε να δώσουμε έναν μερικό κατάλογο.21

Πρώτον, τεράστιας σημασίας και άξιο όλου τού σεβασμού, ένα ίχνος τού αίματος τού Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, που χύθηκε για τη λύτρωση όλης τής ανθρωπότητας.22

Δεύτερον, ένα κομμάτι τού σταυρού τού Κυρίου μας επί τού οποίου ο Υιός τού Πατρός, ο νέος Αδάμ, θυσιάστηκε για εμάς, πληρώνοντας το χρέος τού παλαιού Αδάμ.23

Τρίτον, ένα μη αμελητέο κομμάτι τού Αγίου Ιωάννη, τού Προδρόμου τού Κυρίου μας.24

Τέταρτον, ο βραχίονας τού Αγίου Ιακώβου τού Αποστόλου, τού οποίου η μνήμη είναι σεβαστή από το σύνολο τής εκκλησίας.25

Υπήρχαν επίσης λείψανα άλλων αγίων, των οποίων τα ονόματα είναι τα εξής:

Χριστόφορος ο μάρτυρας.

Γεώργιος ο μάρτυρας.

Θεόδωρος ο μάρτυρας.

Το πόδι τού Αγίου Κοσμά τού μάρτυρα.

Μέρος τής κάρας τού Κυπριανού τού μάρτυρα.

Πανταλέων ο μάρτυρας.

Ένα δόντι τού Αγίου Λαυρεντίου.

Δημήτριος ο μάρτυρας.

Στέφανος ο πρωτομάρτυρας.

Βικέντιος, Αδιούτος, Μαυρίκιος και οι σύντροφοί του.

Χρυσάνθιος και Δαρείος οι μάρτυρες.

Γερβάσιος και Πρωτάσιος οι μάρτυρες.

Πρίμος ο μάρτυρας.

Σέργιος και Βάκχος οι μάρτυρες.

Πρώτος ο μάρτυρας.

Ιωάννης και Παύλος οι μάρτυρες.26

Επίσης λείψανα από τα ακόλουθα:

Από τον τόπο Γέννησης τού Κυρίου.

Από τον Γολγοθά.

Από τον Τάφο τού Κυρίου.

Από την πέτρα που κύλισε μακριά.

Από τον τόπο τής Αναλήψεως τού Κυρίου μας.

Από την πέτρα πάνω στην οποία στάθηκε ο Ιωάννης όταν βάφτιζε τον Κύριο.

Από τον τόπο όπου ο Χριστός ανέστησε τον Λάζαρο.

Από την πέτρα πάνω στην οποία ο Χριστός παρουσιάστηκε στον ναό.

Από την πέτρα πάνω στην οποία κοιμήθηκε ο Ιακώβ.

Από την πέτρα όπου ο Χριστός νήστευσε.

Από την πέτρα όπου ο Χριστός προσευχήθηκε.

Από το τραπέζι στο οποίο ο Χριστός δειπνούσε.

Από τον τόπο όπου συνελήφθη.

Από τον τόπο όπου πέθανε η μητέρα τού Κυρίου μας.

Από τον τάφο τού Αγίου Πέτρου τού αποστόλου.

Από τα λείψανα των Αγίων Αποστόλων Ανδρέα και Φιλίππου.

Από τον τόπο όπου ο Κύριος έδωσε τον νόμο στον Μωυσή.27

Από τούς άγιους πατριάρχες Αβραάμ, Ισαάκ και Ιακώβ.

Από τον Άγιο Νικόλαο τον επίσκοπο.

Από τον επίσκοπο Αδελάσιο.

Από τον επίσκοπο Αγρίκιο.

Από τον Ιωάννη Χρυσόστομο.

Από τον Ιωάννη τον ελεήμονα.

Από το γάλα τής μητέρας τού Κυρίου μας.

Από τη Μαργαριτα την παρθένο.

Από την Περπέτουα την παρθένο.

Από την Aγάθη την παρθένο.

Από την Aγνή την παρθένο.

Από τη Λουκία την παρθένο.

Από την Καικιλία την παρθένο.

Από τις Αδέλγουνδι και Ευφημία τις παρθένους.28

Γράφηκε και σφραγίστηκε το έτος αυτό τής ενσάρκωσης τού Κυρίου μας, χιλιοστό διακοσιοστό πέμπτο, επί βασιλείας Φιλίππου βασιλέως των Ρωμαίων,29 Ιννοκεντίου τού ανωτάτου ποντίφηκα επικεφαλής τής Αγίας Ρωμαϊκής Εκκλησίας,30 υπό την καθοδήγηση των επισκόπων Λουθόλδου τής Βασιλείας και Ερρίκου τού Στρασβούργου.31

<-Η καταστροφή των αρχαιοτήτων τής Κωνσταντινούπολης (1204) στην περιγραφή τού Νικήτα Χωνιάτη

Η επιστολή τού αυτοκράτορα Ιωάννη Βατάτζη προς τον πάπα Γρηγόριο Θ΄->