Σημειώσεις Εισαγωγής

[←1]

Βλέπε Παράρτημα αυτού τού βιβλίου: Ο Μονοθεϊσμός στον Στράβωνα.

[←2]

Ο Στράβων γεννήθηκε στην Αμάσεια τού Πόντου το 64 ή 63 π.Χ.
και πέθανε γύρω στο 24 μ.Χ.

[←3]

Προς οποιαδήποτε πλευρά κι αν μετακινηθεί η γέννηση (αντίστοιχα
και ο θάνατος) τού Ιησού, δηλαδή από το 0 στο 50-30 π.Χ. ή στο 30-50 μ.Χ., σίγουρα
ο Στράβων δεν γνώρισε χριστιανούς, γιατί δεν τούς αναφέρει πουθενά. Στο απόσπασμα
που παρατέθηκε μιλάει για την Παλαιστίνη και την ιουδαϊκή θρησκεία. Επίσης καθιστά
σαφές ότι τότε (1ος π.Χ., αρχές 1ου μ.Χ. αιώνα) στοιχεία τής ελληνικής θρησκείας
αμφισβητούνταν.

[←4]

Η συγγραφή τού Ευαγγελίου τού Λουκά τοποθετείται στις αρχές
τής δεκαετίας τού 60 μ.Χ. Το Ευαγγέλιο τού Μάρκου πιθανώς συντάχθηκε το 66-70
μ.Χ. Το Ευαγγέλιο τού Ματθαίου θεωρείται γενικά ότι συντάχθηκε μεταξύ 70 και
110 μ.Χ. Τέλος το Ευαγγέλιο τού Ιωάννη θεωρείται ότι έφτασε στην τελική του
μορφή περίπου το 90-100 μ.Χ. Ο Στράβων είχε ήδη πεθάνει γύρω στο 24 μ.Χ.

[←5]

Για πλήρη κατάλογο των περιεχομένων τής Βιβλιοθήκης
τού Φωτίου, βλέπε Photii, Bibliotheca, επιμ.
Immanuel Bekker, Βερολίνο, 1824.

[←6]

Φωτίου τού Πατριάρχου, Λέξεων Συναγωγή, A. J. Valpy, Λονδίνο,
1822.

[←7]

[←8]

Βλέπε Παράρτημα αυτού τού βιβλίου: Σκύθες, Ιύρκαι και Αγριππαίοι
στον Ηρόδοτο

[←9]

Boris Rybakov, Herodotus Scythia:
Historical and geographical analysis, Μόσχα 1979.

[←10]

Karen S. Rubinson, “Herodotus and the Scythians”,
Penn Museum Expedition Magazine, τομ. 17,
αριθ. 4, 1975, 16-20, εδώ στη σελ. 20: «Είναι σαφές ότι αυτοί οι «φαλακροί»
άνθρωποι ήσαν Μογγολοειδείς, που θα έμοιαζαν σχετικά άτριχοι στους Έλληνες.
Η τσόχα που κάλυπτε το δέντρο θα ήταν οι σκηνές τους, όπως έχουν αντιγραφεί
στο εσωτερικό των ταφικών θαλάμων Πάζιρικ, οι οποίες ήσαν επενδεδυμένες με κρεμασμένες
τσόχες. Μερικοί από τούς θαμμένους στο Πάζιρικ ανθρώπους ήσαν Μογγολοειδείς.
Ίσως αυτό το απόσπασμα αναφέρεται σε λαό που ζούσε στα βουνά Αλτάι».

[←11]

Barbara O'Brien, The First Buddhist Monks, στο http://buddhism.about.com.

[←12]

[←13]

Βλέπε Παράρτημα αυτού τού βιβλίου: Η άλωση τής Πόλης (1204)
και οι επιστολές τού πάπα Ιννοκέντιου Γ΄ και τού Θεόδωρου Άγγελου.

[←14]

Codex Chartularium Culisanense, fol. CXXVI (αντίγραφο), Εθνική
Βιβλιοθήκη Παλέρμο, με ημερομηνία 1 Aυγούστου 1205

[←15]

Βλέπε Παράρτημα αυτού τού βιβλίου: Η καταστροφή των αρχαιοτήτων
τής Πόλης (1204) στην περιγραφή τού Νικήτα Χωνιάτη.

[←16]

Βλέπε Παράρτημα αυτού τού βιβλίου: Η κλοπή των αγίων λειψάνων
τής Πόλης από τον ηγούμενο Μάρτιν (1204).

[←17]

Guntheri Parisiensis, Historia Constantinopolitana,
στο Guntheri Alemanni, Scholastici, Monachiet Prioris Parisiensis: De Expugnatione
Urbis Constantinopolitane (Γενεύη 1875), ΧXIV, σελ. 70-73.

[←18]

Βλέπε Παράρτημα αυτού τού βιβλίου: Η επιστολή τού αυτοκράτορα
Ιωάννη Βατάτζη προς τον πάπα Γρηγόριο Θ΄.

[←19]

Α. Μηλιαράκης, Ἱστορία τοῦ βασιλείου τῆς Νικαίας καί τοῦ
δεσποτάτου τῆς Ἠπείρου, Ἀθῆναι 1898, σελ. 276-79 (από Ι. Σακκελίωνα, Αθήναιον,
I (Αθῆναι 1872), 372-78). F. Dölger, Regesten der Kaiserurkunden des oströmischen
Reiches von 565-1453, μέρος 3, αριθ. 1757, σελ. 16. V. Grumel, “Un problème
littéraire: l'authenticité de la lettre de Jean Vatatzès, empereur de Nicée,
au Pape Grégoire IX”, Échos d΄Orient, XXIX, 450-58, ο οποίος έχει αποδείξει
ότι η επιστολή τού Βατάτζη είναι αυθεντική, αν και μπορεί να μη στάλθηκε ποτέ
στη Ρώμη, τουλάχιστον με αυτή τη σύνταξη.

[←20]

Βλέπε Παράρτημα αυτού τού βιβλίου: Η επιστολή τού Γεώργιου
Τραπεζούντιου προς τον πάπα Ευγένιο Δ’.

[←21]

Βλέπε Παράρτημα αυτού τού βιβλίου: H επιστολή τού Γεώργιου
Τραπεζούντιου προς τον Ιωάννη Η΄ Παλαιολόγο.

[←22]

Γεώργιος Τραπεζούντιος:

[←23]

Georgii Trapezuntii Epistola ad Joannem Palaeologum Imp.,
ut in Italiam ad Synodum proficiscatur, Patrologia
Graeca 161, 895-908.

[←24]

Βλέπε για παράδειγμα Georgii Trapezuntii Epistola ad Eugenium
IV Pontificem Maximum de Unione Ecclesiarum, Patrologia Graeca 161, 890-894.

[←25]

Βλέπε Παράρτημα αυτού τού βιβλίου: Μια μέρα τού Ιωάννη Η΄
Παλαιολόγου στην Ιταλία.

[←26]

Biblioteca Nazionale Centrale,
II, IV, 128, fols. 108-110=Magl. CI. VI, num.
132.

[←27]

Ο Setton 1978 παραπέμπει στο
Inventari dei manascritti dalle biblioteche d΄
Italia, X (Φορλί, 1900), 134-35, όπου αναλύονται τα περιεχόμενα τού χειρογράφου.

[←28]

Ο Setton 1978 αναφέρει ότι το έγγραφο αυτό πρωτοδημοσιεύτηκε
από τον Pietro Ferrato, Relazione di Giovanni de Pigli da Peretola intorno
a un viaggio dell΄ imperatore di Costantinopoli fatto nel 1439 (Μπολώνια,
1807), από τον οποίο αναδημοσιεύθηκε με ελληνική μετάφραση από τον Σπ. Π. Λάμπρο,
«Mία ἡμέρα Ἰωάννου τοῦ Παλαιολόγου ἐν Περετόλῃ τῆς Τοσκάνης», Δελτίον τῆς
Ἱστορικῆς και Ἐθνολογικῆς Ἑταιρίας τῆς Ἑλλάδος, VI (Αθήνα, 1901), 351-57.
Εφοδιασμένος στη συνέχεια με βελτιωμένο αλλά ελαττωματικό ακόμη ιταλικό κείμενο,
ο Λάμπρος, ο οποίος προφανώς δεν είδε ποτέ το χειρόγραφο, το ανατύπωσε στο βιβλίο
του Παλαιολόγεια και Πελοποννησιακά, ΙΙΙ (Αθήνα, 1926), 327-30, όπου
δίνει λάθος χρονολογία (1438 αντί για 1439) τόσο στον τίτλο όσο και στην πρώτη
φράση τού κειμένου. Ο Λάμπρος σημειώνει ότι ο συνοπτικός σχολιασμός τού Ferrato
είναι ανακριβής, αλλά και ο δικός του είναι επίσης πολύ μικρός και δεν περιλαμβάνει
τις αναφορές που παρέχονται πιο πάνω στις εγγραφές τις οποίες δημοσίευσε ο Iorga
από τα φλωρεντινά «Uscita», καταγράφοντας τις πληρωμές τής Σινιορίας για τις
δαπάνες τού αυτοκράτορα στο ταξίδι στην Πιστόϊα και το Πράτο. Tο κείμενο επανεπιμελήθηκε
ο Setton στο Speculum, xxxiii, 225-26.
Mετά την περιγραφή τής ημέρας τού αυτοκράτορα στην Περέτολα, ο Giovanni de΄
Pigli παρέχει κάποιες σημειώσεις για μέλη τής οικογένειάς του και τούς τόπους
ταφής τους [φύλλα 110 και εξής].

[←29]

Βλέπε Παράρτημα αυτού τού βιβλίου: Η απόφαση τής Συνόδου
Φλωρεντίας.

[←30]

Βλέπε Παράρτημα αυτού τού βιβλίου: Ο ιστορικός Δούκας για
τη Σύνοδο τής Φλωρεντίας.

[←31]

Βλέπε Παράρτημα αυτού τού βιβλίου: Η Ιταλία, η Σύνοδος και
η Σταυροφορία τής Βάρνας (1444) στον Χαλκοκονδύλη.

[←32]

Βλέπε Παράρτημα αυτού τού βιβλίου: Σφραντζής: Από τη μάχη
τής Άγκυρας (1402) στη βασιλεία Κωνσταντίνου Παλαιολόγου (1448)